Јеротеј Влахос: ГОСПОДОВИТЕ ПРАЗНИЦИ - СТРАДАЊАТА И КРСТОТ ХРИСТОВИ

СТРАДАЊАТА И КРСТОТ ХРИСТОВИ

На многу начини може да им се пристапи на Страдањата и на Крстот Христови, а тоа зависи од начинот на живот на секој човек. Едниот начин е човекоцентричниот, каде нагласено владее сентименталниот елемент. Вториот начин е таканаречениот етички начин, каде Страдањата и Крстот Христови се прилагодуваат на настани од човековиот живот, и на тешки лични состојби. Третиот начин е богословскиот, каде владее реалноста и се доживува умилението, што нераскинливо е поврзано со радосната тага. Овој последен начин ќе го претпочитаме во следните анализи, како што го направивме тоа и со другите Господови празници. Само преку теологијата на Црквата може да им се пристапи на такви настани.
Кога зборуваме за богословски пристап, го подразбираме нагласувањето на христолошките моменти и, воглавно ја подразбираме целта поради која пострада Христос и како двете Христови природи дејствуваа за време на Страдањата и Крстот. Во оваа рамка се наоѓаат и многу други христолошки теми. Според тоа, нема да ги видиме сите факти што се однесуваат на Христовото Страдање, како што е на пример одрекувањето на Петар, предавството Јудино, неблагодарноста на Јудејците итн., туку само оние кои се однесуваат на Личноста на Богочовекот Христос.

Како што сите настани од Христовиот живот се историски, истото се случува и со Христовото Страдање. Тоа е еден историски настан кој се случил при владеењето на Понтиј Пилат, како што се наведува во светите Евангелија. Христос бил и совршен човек, а тоа значи дека имал вистинска човечка природа и живеел во една конкретна епоха. Така, светите Евангелиста му даваат големо значење на историскиот факт на распетието.
Меѓутоа истовремено е и тајна, бидејќи се однесува на Христовата победа над смртта и се однесува на повторното создавање на човечката природа. Според тоа, не се работи за сеќавање на еден историски настан, ниту за тага поради неправдата што му била направена на еден праведен човек, туку воглавно се работи за триумфалната победа над ѓаволот, смртта и гревот. Таинскиот елемент на овој настан не се исцрпува само во овој момент, туку се протега и на личното доживување на настанот. Личното учество во Страдањето и Крстот Христови во рамките на светотаинскиот процтор на Црквата ја сочинува силата на тајната на Крстот и на Воскресението Христови.
Според тоа, со деновите на Страсната Седмица не се соочуваме само од историска страна, туку воглавно од таинска и духовна страна. Тоа значи дека и ние учествуваме во Христовата победа над смртта, според степенот во кој ја победуваме смртта во границите на нашиот личен живот со силата на Распнатиот и Воскреснатиот Христос.

Во литургиските текстови на Страсната Седмица многу пати се повторува дека Христовото Страдање е доброволно. “Доаѓајќи Господ на доброволното страдање... “. Како што вочовечувањето на Логосот Божји се случи со волјата на Синот, но и со благоволението на Отецот и со содејството на Светиот Дух, истото се случува и со Христовото Страдање. Кај Христа ништо не се случило принудно или ропски, туку сé било слободно.
Прашањето е зошто требаше да пострада Христос и зошто ги посака Страдањето и Крстот? Од учењето на светите Отци знаеме дека вочовечувањето на Логосот беше претходната волја Божја, што значи дека Бог го имал однапред одлучено и испланирано вочовечувањето на Логосот, независно од падот на Адам. Тоа е богословски прифатливо, затоа што човекот никогаш не би можел да достигне до обожувањето ако не постоеше конкретната личност во која би била соединета Божјата со човечката природа непроменливо, неслиено, неразделно и неодделно. Меѓутоа она што влезе по падот на Адам се Страдањето, Крстот и Смртта Христови, токму затоа што по падот на Адам дојде смртта во светот. Така, Христос прими смртно и страсно тело со Својата волја и слобода.
Постојат многу моменти кои можат да се нагласат за да ја покажат причината на вочовечувањето и на Страдањата Христови.
Прво, Христос се вочовечи за да ја поправи грешката на Адам. Знаеме од Стариот Завет дека Адам не успеа да се утврди во просветленоста и да стигне до обожувањето. Тоа што тој не успеа, го успеа новиот Адам, т.е. Христос. Тогаш Адам го прими Божјиот образ, но не го сочува, бидејќи со падот се помрачи. Сега со вочовечувањето Христос ја зема човечката плот за да го сочува образот и да ја обесмртти плотта. Со Неговото вочовечување Логосот Божји доаѓа во второ општење и тесна врска со човекот, кое е многу почудесно од првото. Тогаш ни го даде најдоброто, т.е. образот, а сега го зема најлошото, т.е. човечката плот.
Второ, за да ја победи смртта во Своето тело, и така да постои вистинскиот лек на бесмртноста за да може да го прими смртниот човек и да се исцели. Пронаоѓањето на еден лек за некоја телесна болест му дава надеж на секој човек кој страда од конкретната болест дека и тој може да се исцели. Казните во Стариот Завет, законот, Пророците, знаците и промените на земјата, на небото итн. Не можеа да го исцелат човекот од различните страсти и од идолопоклонството, па затоа беше потребен посилен лек. Тој посилен лек е Логосот Божји, Кој се вочовечи и умре за човекот. Така, само преку Христа може некој да ја победи смртта.
Според тоа, првиот Адам не успеа да го победи ѓаволот и умре. Сега новиот Адам, Христос, ги победува ѓаволот и смртта, која беше последица на гревот. Затоа, ако човекот го посака тоа и се соедини со Христа, може да ги победи ѓаволот и смртта. Ѓаволот не може со својата лукавост да го победи зрелиот во Христа човек, како што му успеа тогаш со неискусниот Адам. Човекот кој живее во Црквата и се соединува со Христа е позрел и посовршен.

За да може Христос да пострада, да биде распнат и да умре ја прими човечката природа, и тоа смртна и страдална, но, секако, без гревот. Ако не го примеше смртното и страдалното, не ќе можеше да ги претрпи спасителните Страдања и животворниот Крст.
Во чудесниот и најбогословски Канон на Велика Сабота има еден тропар, во кој се вели следново: “Преку смрттта смртноста,а преку погребението трулежноста ги премени; бидејќи најбогодолично обеструлежуваш, обесмртувајќи го применото”. Значи, Христос преку смртта ја премени смртноста и преку Неговото погребение ја премени трулежноста на човечката природа. Така, на секој човек му ја даде можноста и тој да ја пременува сопствената природа преку соединувањето со Него.
Свети Никодим Светогорец, толкувајќи го овој тропар, вели дека лекарите на телото обично ги лекуваат телесните болести со спротивните медицински зафати, т.е. ги сушат влажните рани и ги влажнат сувите, а исто така ги затоплуваат ладните рани, а ги оладуваат топлите. Меѓутоа Христос, вистинскиот лекар на луѓето, го прави токму спротивното, бидејќи со истите медицински лекови ги лекува истите болести. Со Неговото сиромаштво го лекува сиромаштвото на Адам, со навредите што ги трпи ја лекува навредата на Адам, со Неговата смрт ја исцелува смртта на Адам и со Неговото погребение го исцелува погребението на прататкото. Бидејќи Адам слезе во Адот, и Христос отиде дури до таму за да го ослободи.
Во ова се гледа љубовта Божја, но и Неговата мудрост, бидејќи со Неговото понижување го обожи човекот.

Страдањето и крсната жртва Христови се пројава и манифестација на големата Божја љубов кон човечкиот род. Самиот Христос рече: “Бидејќи Бог така го возљуби светот што и Својот Единороден Син Го даде, та секој што верува во Него да не погине, туку да има живот вечен” (Јован. 1, 16). Така, вочовечувањето, а особено Страдањето и Крстот ја покажуваат Божјата љубов, а не правдата каква што ние ја гледаме. Човечката Правда е еднакво возвраќање, а Бог, иако безгрешен и невин за гревот и падот на Адам, стана човек за да го спаси. Затоа Божјата Правда се поистоветува со Неговото човекољубие.
Додека во православното учење станува збор за Божјата љубов и човекољубие, во западната теологија, каква што се развила со схоластиката, станува збор за задоволување на Бога. Значи, се вели дека Христос пострада, беше распнат и умре на Крстот за да ја задоволи Божјата правда која беше навредена со непослушноста и гревот на Адам.
Оваа теорија, која за жал некои теолози ја пренеле и во Православната Црква, не може теолошки да се одржи. Она што особено треба да се нагласи е дека Бог како бестрастен не се навредува. Не можеме на Бога да Му ги дадеме карактеристичните белези на паднатиот острастен човек. Бог нема потреба од исцеление, туку човекот. Човекот треба да се исцели, а не Бог. Впрочем, никаде во Светото Писмо не се вели дека Христос Го помири Бога со човекот, туку дека во Себе го помири човекот со Бога, бидејќи човекот се имаше одделено од Бога и требаше да се врати во заедница со Него. Тоа се случи со вочовечувањето, Страдањата, Крстот и Воскресението Христови.
Интересно е она што светиот Григориј Богослов го кажува за оваа тема. Во неговата епоха станувало збор за тоа каде Христос ја принесе Својата крв. Некои велеле дека бидејќи човекот беше слуга на ѓаволот, Христос му ја принел Својата крв како откуп на ѓаволот за да го ослободи човекот. Други тврделе дека Својата жртва Му ја принел на Отецот, како Бог Отецот да бил разгневен од отпадништвото на човекот. И двете овие гледишта се неодржливи од православна перспектива.
Свети Григориј Богослов тврди дека не е можно да му ја принел Својата крв, но и Себеси на ѓаволот за да го ослободи човечкиот род. Го смета за хула тврдењето на такво нешто, т.е. дека ѓаволот прима еден толку голем откуп и плата, бидејќи го тиранисувал човечкиот род. Исто така, не е можно да тврди некој дека на Отецот Му била потребна крвта на Неговиот Единороден Син, за да го спаси човекот. Бог, како што се гледа во Стариот Завет, не ја прифати ниту жртвата на Исаак, па затоа откако ја испита верата на Авраам, го одврати од тоа дело. Како е можно крвта на Единородниот да Го задоволува Отецот ?
Откако светиот Григориј ги исклучува и двете овие толкувања, вели дека Отецот немал потреба ниту побарал да се пролее крвта на Неговиот Единороден Син, но конечно го прими тоа за да го ослободи човекот од тиранијата на ѓаволот, да го освети човекот со човечката природа на Неговиот Син и да го врати човекот во заедница со Себе преку Неговиот вочовечен Син. Така, преку жртвата Христова беа победени ѓаволот и смртта. Човекот се ослободи од нивното владеење и стекна заедница со Бога.
Свети Никола Кавасила, наоѓајќи се во оваа перспектива, тврди дека Христос му ги принесе Своите рани и Страдања на човекот за да ја откупи неговата волја. Човекот, бидејќи му се потчини на ѓаволот, требаше повторно да се избори и да го победи. Токму тоа го направи Христос. Така, со Неговата жртва ñ даде сила на човечката природа и волја за да може во Христа да го победи ѓаволот и да ја надмине смртта.
Ова гледиште не се одврзува од теологијата на светиот Григориј Богослов, ако се сетиме дека Христос, откако го ослободи Адам од ѓаволот и од смртта, му ја даде можноста на секој човек, со Неговата сила да го победи (ѓаволот) во границите на својот личен живот. Ако нашата волја и целокупната наша природа не се зајакнат од благодатта на Воскреснатиот Христос, тогаш не можеме да се избориме и да го победиме ѓаволот.

По Тајната Вечера Христос ги зел Своите Ученици и дошле на едно место кое се вика Гетсиманија. Откако ги оставил таму осумте, ги зел Петар, Јаков и Јован малку понатаму, и таму топло Му се помолил на Отецот. Од овој настан треба да се забележат две Христови фрази што имаат врска со теологијата на Страдањето и на Крстот. Едната им била кажана на овие тројца Ученици, а другата е една содржајна молитва што Му ја упатил на Својот Отец пред страшното Страдање. Во оваа точка во која се наоѓаме ќе ја видиме малку првата фраза, што им бил кажана на Учениците.
Христос, наоѓајќи се пред Своето Страдање, се натажи и почна да тагува. Тројцата Ученици стекнале опит на тагата и на агонијата Христови. Таа тага и агонија е изразена со една фраза: смртно е нажалена Мојата душа, и ја побарал нивната поткрепа (Мат. 26, 37 - 38). Оваа фраза треба да се поврзе со Христовите зборови што ги кажал пак пред Своето Страдање: Душата сега Ми се нажали, и што да кажам? Оче, избави Ме од овој час (Јован. 12, 27).
Според светиот Јован Дамаскин, овде се изразува еден страв Христов пред Страдањата и Смртта. Меѓутоа, за да не дојде до некакво погрешно толкување, треба да се каже дека светиот Јован Дамаскин прави разлика помеѓу природен и неприроден страв. Природниот страв на душата пред смртта се должи на тоа што постои тесна врска помеѓу душата и телото, па така смртта, преку која душата се одделува од телото, не е природен настан. Затоа, природно е кога душата се подготвува да се оддели од телото, да биде во агонија, да стравува. Неприродниот страв произлегува од предавањето на помислите, од неверието и од незнаењето на часот на смртта. Бидејќи Христос со Своето вочовечување ги презеде сите непорочни страсти, а особено затоа што прими страсно и смртно тело, затоа и стравуваше природно. Меѓутоа во Христа се манифестирал природниот страв, а не неприродниот. Секако, и тоа треба да го видиме низ перспективата дека и самите непорочни страсти во Христа не дејствувале принудно, туку доброволно, т.е. Самиот дејствувал над нив. Светиот Атанасиј Велики, толкувајќи ги зборовите душата сега Ми се нажали, вели зборот сега значи дека Божјата волја ñ допуштила на човечката волја да се уплаши пред смртта.
Според светиот Кирил Александриски, стравот Христов пред Страдањето покажувал дека Он бил вистински човек, т.е. дека примил вистинска природа од Пресветата Богородица, и уште покажувало дека смртта не е природна состојба. Меѓутоа, бидејќи кога дејствувала секоја природа во Христа, дејствувала со заедница на другата, затоа и како човек се вознемирил со сеќавањето на смртта, но веднаш како Бог го преобразил стравот во смелост. Затоа, како што ќе видиме подолу, Христос со владеачката сила што ја имал, Самиот ја повикал смртта да дојде.

Освен овие две фрази со единствена содржина, што им ги кажал Христос на Своите Ученици, кои го изразуваат природниот страв пред смртта, постои и молитвата кон Неговиот Отец со која бара, ако е можно, да не ја испие чашата на Страдањата и на Крстот: “Оче Мој, ако е можно, нека Ме одмине оваа чаша; но, нека не биде како што сакам Јас, туку како што сакаш Ти” (Мат. 26, 39).
Светиот Јован Дамаскин прави прекрасни забелешки во врска со молитвата на Господа во Гетсиманија. Ќе ги потцртаме најинтересните точки од таа ерминевтичка анализа. Најпрво вели дека молитвата од една страна е издигнување на умот кон Бога, а од друга страна молба на човекот кон Бога да му се даде она што му е потребно. Меѓутоа, и двете овие случаи не можеле да се случат во Христа, затоа што Он бил постојано соединет со Неговиот Отец и немал потреба да побара нешто од Него. Но Христос се помолил, како што го правел тоа и во други моменти за време на Неговиот живот, затоа што ја усвоил нашата личност и сакал да нé научи и ние да се молиме, и на тој начин да се издигнуваме кон Него.
Потоа, со оваа молитва покажува дека Го почитува Неговиот Отец, бидејќи Он е начелото и причината на Неговото раѓање, и уште покажува дека не е противбожен. Самата молитва во Гетсиманија ни ги покажува двете природи во Христа. Со зборот “Оче” се покажува Божјата природа на Христа, бидејќи Логосот на Отецот е единосуштен со Него, а со зборовите “не како што сакам Јас, туку Ти” ја покажува човечката природа, бидејќи истовремено е и единосуштен со нас. Така, оваа молитва пројавува дека Христос има две природни волји, кои не се наоѓаат во меѓусебно растојание, бидејќи човечката волја секогаш ја следела и ñ се потчинувала на Божјата волја.
Човеч волја побарала да ја одбегне смртта, бидејќи смртта не е природна состојба на човекот, но на крај човечката волја ñ се потчинува на Божјата волја и затоа Христовото Страдање е доброволно. Човечката волја, иако е другосуштна со Отецот, сепак ја следи Божјата волја и така се извршува волјата на Бога Отецот.
Христос со овој вид молитва нé научи како и ние треба да се молиме во слични ситуации. Прво, за време на искушенијата треба да бараме помош само од Бога, а не од луѓе. И второ, дека секогаш треба да ја претпочитаме Божјата волја отколку нашата волја. Треба да ја исполнуваме Божјата волја, па макер и да е различна од нашата човечка волја.
Постојат некои кои, читајќи го овој цитат, наоѓаат повод да Го навредат Христа дека не е вистински Бог. Василиј Селевкијски, одговарајќи на тоа, вели дека ако оваа фраза подразбира дека Христос приоѓа кон Своето Страдање без Негова волја, туку принуден, т.е. ако Страдањето е недоброволно, тогаш и Воскресението е неволно. Ако Крстот е против Христовата волја, тогаш и благодатта доаѓа насилно, и секако спасението не е според Христовата волја, бидејќи нé спасил без да сака тоа да го стори. Меѓутоа, Страдањето Христово е доброволно. Тоа се гледа од многу отсечоци што ги наведува Василиј Селевкијски, како што се зборовите Христови: “А Јас ако се издигнам од земјата, сите ќе ги привлечам кон Мене” (Јован. 12, 32), “власт имам да ја п;оложам душата, и власт имам пак да ја земам” (Јован. 10, 18), “Отецот Ме љуби, зашто Јас душата Своја ја полагам, за да ја примам пак” (Јован. 10, 17) и “добриот пастир ја полага душата своја за овците” (Јован. 10, 11).
Сето ова покажува дека Христовата човечка природа го формулира стравот пред Страдањето, пред Крстот и пред Смртта, а тоа значи дека се запазуваат сите нејзини особености, но на крај ñ е послушна на Божјата волја и затоа Страдањето е доброволно.

Зборувајќи за Христовото Страдање треба да кажеме дека, како што вели светиот Јован Дамаскин, не е дозволено да велиме пострада Божеството во тело, туку дека Бог пострада во тело. Постои разлика помеѓу овие две фрази. Првата покажува дека пострада и беше распната Божјата природа, а тоа е многу хулно, а втората, која е правилна, вели дека пострада Бог во телото што го прими од Пресветата Богородица, т.е. телото на Бога Логосот пострада и беше распнато без да пострада воопшто Божеството.
Христос беше Богочовек, совршен Бог и совршен човек. Иако во Христа беа две природи (Божјата и човечката), но сепак една беше личноста Богочовекот Христос. Божјата природа е нестрадална, а човечката природа страда. Така, значи, за време на Страдањето, додека страдаше човечката природа не сострадуваше нестрадалното, т.е. Божјата природа, туку Богочовекот Христос пострада и Он беше распнат.
Светиот Јован Дамаскин употребува два примери за да ја покаже некако оваа тајна на Страдањето на Богочовекот Христос. Секако, добро знае дека овие примери не можат да имаат непосредна и апсолутна примена, бидејќи не се потполно слични, но некако ја покажуваат тајната на Христовото понижување за време на Страдањето и Крстот.
Едниот пример е дрвото кое го сече дрвосечачот, во часот кога сонцето го осветлува. Како што кога се сече осветленото дрво сонцето останува неповредено и неподелено и невоопшто не страда, така на истиот начин нестрадалното Божество на Логосот, кое ипостасно е соединето со телото, останува нестрадално, а страда телото.
Другиот пример е вжештеното железо. Кога на едно вжештено железо ќе му излееме вода, тогаш огнот се гаси, а железото останува неоштетено, затоа што неговата природа не се уништува од водата, како што тоа се случува со огнот. Многу повеќе тоа се случило со Христа. Божеството за време на Страдањето пребиваше неразделно од телото, а иако човечкото тело страдаше, сепак нестрадалното Божество не страдаше.
Така, иако Божеството ништо не пострада, ниту сострадуваше во Страдањето и Крстот на Христа, сепак велиме дека Бог пострада и сежраспна во човечкото тело, по силата на ипостасното единство на Божјата и човечката природа во личноста на Логосот.
Тоа може да стане сватливо ако се сетиме дека, откако Бог Логосот ја соедини човечката природа во личноста на Неговото Божество, прими да ги усвои во Себе и нејзините својства. Во таа смисла велиме дека се пролеа крвта на Бога, иако Бог е бестелесен и нема крв. Токму истото се гледа во зборовите на Апостолот Павле дека Го распнаа Господа на славата (1. Кор. 2, 8). Како е можно да се распне Господ на славата, Кој е Логосот Божји, бидејќи како Логос Божји е бестелесен и нематеријален? Меѓутоа тоа значи дека, додека страдаше човечката природа која беше ипостасно соединета со Бога Логосот, болуваше и Он со ипостасно соединетата човечка природа.

Многу се Страдањата што ги претрпе Христос за исцеление на човекот: осудувањето од страна на првосвештениците и Понтиј Пилат, бичувањето, трновиот венец, пурпурната наметка, носењето на Крстот до Голгота, распнувањето на местото на черепи итн. Во сето тоа се гледа големото долготрпение на Бога, Кој прими сé заради спасението на човекот. Создателот се осудува и се обесчестува од страна на Неговото создание, Таткото од страна на Своето дете.
Начинот на кој пострада Христос и многуте видови страдања имаат големо значење, затоа што на тој начин Христос ги исцели различните болести на човекот и го доведе во духовно здравје. Светиот Никодим Светогорец, како филокалист, собрал многу ситати од свети Отци за различните видови страдања, во кои се гледа причината заради која пострада Христос на таков начин.
Христос прими трнов венец на Својата глава и така објави дека ги фрилл венецот што го имаше ѓаволот на својата глава од победата што ја постигна против нас (св. Григориј Палама). Исто така, трновиот венец покажува дека Христос ја очисти клетвата што ја имаше земјата по падот на Адам,со тоа да расне трња, или дека ги очисти грижите и маките на сегашниот живот кои личат на трња, или уште покажува дека Он станал владетел на светот и победител на телото и на гревот (св. Атанасиј Велики), бидејќи венец носат царевите.
Ја извади Својата облека и облече пурпурна облека, за да ја извади кожната облека што ја имаше облечено Адам по престапувањето на Божјата заповед и која е знак на умртвувањето (св. Атанасиј Велики). Ја облече пак облеката за да го облече човекот со нетрулежноста што ја омал пред непослушанието (св. Атанасиј Велики).
Ја зеде во своите раце трската за да ја умртви древната змија, бидејќи со трска се убиваат змиите (св. Атанасиј Велики). И уште, ја зеде трската за да ја запре власта на ѓаволот над луѓето (св. Григориј Богослов). Ја зеде трската во Своите раце и за да го избрише ракописанието на нашите гревови (св. Атанасиј Велики), за да го запише со Својата црвена крв царски писмото на простувањето на нашите гревови (св. Теодор Студит).
Беше распнат на Крсното дрво заради дрвото на познанието. Знаеме од Стариот Завет дека преку дрво панда Адам и ја загуби својата заедница со Бога. Требаше со едно друго дрво, со дрвото на Крстот, да се поврати човекот во Рајот на блаженството. Беше закован на Крстот за да го закова гревот. Ги простре Своите раце на Крстот за да го исцели простирањето на рацете на Адам и Ева кога го зедоа забранетиот плод, а исто така и за да ги соедини растурените, т.е. ангелите и луѓето, небесните и земните.
На Крстот вкуси жолчка и оцет заради благиот вкус што го почувствуваа Адам и Ева јадејќи го забранетиот плод (св. Григориј Богослов). Така со вкусувањето на оцетот го исцели вкусот на забранетото задоволство. Ја прими смртта за да ја усмрти смртта.
Крвта и водата што истекоа од Неговите ребра ги објавуваа основните свети Тајни на Црквата, т.е. Крштението (вода) и Божествената Евхаристија (крв), како и крштението во мачеништво. Сонцето и месечината се помрачија за да ја покажат нивната тага за Распнатиот. Христос се издигна на висината на Крстот заради падот на Адам Камењата се скршија, бидејќи страдаше Каменот на животот. Христос ги воскресна мртвите кои потоа влегоа во Ерусалим, за да покаже дека откако и ние ќе воскреснеме, ќе влеземе во Горниот Ерусалим. По смртта на Крстот беше погребан за да не се свртуваме ние кон земјата, како што правевме претходно. На крај воскресна заради нашето воскресение.
Божествениот Прокло, архиепископ Константинополски, Страдањето Христово го нарекува чистилиште, Неговата смрт причина на бесмртност бидејќи изгра животот, слегувањето во Адот го нарекува мост на од векови умрените кон оживување, осудувањето Христово на смрт го нарекува повлекување на страшната пресуда на човекот во Рајот, Крстот го нарекува лекар на Рајското дрво, сунѓерот дека го истри светскиот грев, трската дека ги запиша верните како граѓани на Небесата и ја уништи тиранијата на древното зло змијата, Крстот како противречен знак за неверните, а прослевен за верните.
Со Своето Страдање Христос се покажа вистински лекар на луѓето, бидејќи ги исцели сите беди што Адамовиот грев ги насобра во човечкиот род. Се покажа нов родоначелник на човечкиот род.

По осудителната одлука Го одвеле Христа на Голгота, “кое значи место на черепи” (Мат. 27, 33). Значи Голгота, каде Го распнаа Христа, е наречена место на черепи. Постојат две причини поради кои така е наречена страшната Голгота, според учењето на Отците на Црквата, а како што ги собрал светиот Никодим Светогорец.
Според

еден став Голгота е наречена место на черепи затоа што никогаш од таму не недостасувале растурени черепи на злосторниците чии глави биле отсекувани, бидејќи тоа било место за осуда. Овој став е едноставен.
Според вториот став, како што го изразуваат светиот Василиј Велики, светиот Јован Златоуст и блажениот Теофилакт, наречена е место на черепи, затоа што таму било погребано телото на Адам. Свети Епифаниј вели дека кога од светото Христово ребро потекле крвта и водата, со нив биле попрскани моштите на прататкото Адам. Затоа и во иконографијата на распетието во основата на Крстот се поставува еден череп, кој е черепот на Адам. Така, и на тој начин јасно се гледа дека Христос, како нов Адам, ги исправи грешката и гревот на стариот Адам.
На Голгота има три крста. На среднина е Христовиот Крст, а десно и лево се крстовите на злосторниците кои биле распнати заедно со Христа. Христовиот Крст е спасителен, преку кој се спасуваме, крстот од десно е крстот на покајанието кој спасува преку неговиот однос со Христовиот Крст, а крстот од лево е крстот на хулата, затоа што го отфрла односот со Христа и го осудува. Така, правилниот однос на човекот со Христа ги покажува спасението и осудата. Не се спасуваме само заради нашите добри дела, ниту биваме осудени заради нашите лоши дела, туку заради позитивниот или негативниот однос што го имаме кон Христа.

Распетието Христово, како и целото Негово вочовечување, се нарекува понижување (испразнување) на Синот и Логосот Божји. Меѓутоа тоа испразнување е идентично со исполнување, бидејќи испразнетиот Син и Логос Божји го обожи човекот. Затоа Крстот е знак на триумф и на слава.
Распнатиот Христос го покажа и начинот на кој го ослободи човечкиот род од ропството на ѓаволот и на смртта, но и начинот кој царуваше над луѓето. Затоа агиографијата ги заменила првобитните зборови што ги постави Пилат на Крстот (Исус Назареец Цар Јудејски), со фразата Цар на славата. Оваа фраза покажува дека Христос преку Крстот е навистина Царот на славата и на триумфот.
Апостолот Павле им пишува на Коринтјаните дека никој од началниците на овој свет не Го позна Христа, затоа што ако го познаваа “немаше да Го распнат Господа на славата” (1. Кор. 2, 8). Се нарекува Господ на славата Кој беше распнат, не затоа што пострада Божјата природа, туку затоа што, како што кажавме претходно, поради ипостасното единство на Божјата и човечката природа честопати се преместуваат имињата, така што и Божјото име се именува со човечкото, а човечкото со Божјото. А тоа е така затоа што Еден е Христос, една е личноста на Богочовекот. Затоа Распнатиот се нарекува Господ на славата.
Бидејќи Распнатиот е Царот на славата, тоа значи дека и Крстот е тронот на Царот на славата. Како што старите цареви го имале тронот од каде ги управувале своите поданици, така и Крстот е Христовиот Трон. Царската крсна смрт го покажува чудниот начин на владеењето и царувањето Христови, како што го анализира светиот Никола Кавасила.
Христос не остана на Своето место, ниту ги испрати ангелите да ги повикаат и да ги спасат луѓето, туку , Самиот стана служител и слуга. Слезе во затворот и го ослободи човекот положувајќи ја Својата чесна Крв. Тоа го покажува неговото смирение.
Ја пројави Неговата голема љубов, затоа што не се задоволи само да ги поучи луѓето, не ги задржа со страв, како што би го правеле тоа светските началници, ниту ги пороби со пари, туку, имајќи ја власта како Бог, ги соедини поданиците со Себеси. Самиот за човекот стана пријател, татко, срце. Христос ги управува Своите луѓе со љубовта. Самиот ја има власта, не ја црпе од никаде, но истовремено не ги држи со страв и со плата, затоа што такви дејствија не претставуваат вистинска власт.
Заедно со смирението и со љубовта е поврзана и слободата. Покрај тоа што ги љуби луѓето, не ги управува без нивната слобода. Стана Господ и Владика не само на телата, туку и на душите и на настроенијата. Ги воид Неговите луѓе, како што душата го воид телото и главата органите.
Распнатиот Господ го покажува начинот на вистинската власт. Вистински владее оној кој се одликува со смирение, љубов и почитување на слободата. Христос на тој начин “се зацари со чистото и вистинско царство”.

Постои еден многу убав збор што укажува на тајната на љубовта Божја, изразена на Голгота. Сежработи за зборот помирување и за глаголот помирувам, кој го употребува често Апостолот Павле во неговите посланија. Зборувајќи за љубовта Христова, бидејќи умре на Крстот, вели: “зашто ако како непријатели нé помири со Бога преку смртта на Неговиот Син, тогаш многу повеќе, помирени ќе се спасиме преку Неговиот живот” (Рим. 5, 10). Овде јасно се гледа дека по падот луѓето биле непријатели Божји и дека тоа помирување се случило со смртта Христова. Не се вели дека Бог бил непријател во однос на човекот, туку човекот во однос на Бога. Во друго негово послание Апостолот Павле се осврнува на службата на помирувањето. “А сé е од Бога, Кој нé измири со Себе преку Исуса Христа и ни го даде служењето на тоа измирување, оти Бог го измири светот со Себе преку Христа” (2. Кор. 5, 18 - 19). И во овој цитат се гледа дека Бог го измири човекот со Себеси преку Исуса Христа.
Дејството на помирувањето, на љубовта Божја, тесно е поврзано со историскиот настан на Распетието, бидејќи преку Крстот Христос ги победи ѓаволот, смртта и гревот. Апостолот Павле во неговото послание кон Колосјаните наведува дека Христос го поништи ракописниот закон “прикововувајќи го на крстот, и откако ја одзеде силата од началствата и властите Он ги изложи јавно на позор и ги победи на него” (Кол. 2, 15). Во таа смисла Христовиот Крст е знакот на тајната на помирувањето на човекот со Бога.
Меѓутоа, помирувањето и љубовта Божја кон човекот е несоздадената енергија Божја, што дејствуваше предвечно и ги спасуваше луѓето пред Законот, за време на Законот, пред вочовечувањето и по него, пред крсната жртва на Голгота и по неа. Секако, постојат различни степени на доживување на тајната на помирувањето, но најголемиот степен на израз и на доживување е историскиот настан на Распетието, токму затоа што Христос преку Неговата смрт ја победи моќта на смртта.
Тајната на помирувањето дејствуваше и кај Старозаветните праведници, бидејќи и тие достигнале до обожување, но со таа разлика што бидејќи сеуште не се случил историскиот настан на распетието и смртта не била онтолошки победена, оделе во Адот. Со Христовата крсна жртва и Старозаветните праведници го доживеаја најголемиот степен на тајната на помирувањето, т.е. умртвувањето на смртта кога Христос слезе во Адот и ги ослободи од власта на смртта. Така, тајната на помирувањето и на Крстот дејствуваше и во Стариот Завет, како доживување на обожувањето, но не како доживување на победата над смртта, што се случи со историскиот настан на Распетието и на Воскресението Христови.
Според тоа, кога зборуваме за предобразување на Крстот во Стариот Завет, не подразбираме еден обичен символизам и обично очекување на Христовото доаѓање во светот на Неговото Распетие, туку доживување на тајната на помирувањето и на љубовта Божја, секако без смртта да биде победена. Не се работи за обично сеќавање и предобразување, туку за тајна на помирување, доживување на Божјата љубов, учество во очистителната, просветителната и обожителната Божја енергија.
Треба уште да правиме разлика дека едно е тајната и несоздадената благодат на помирувањето што се случи преку Крстот, а друго е учеството во несоздадената благодат на помирувањето во рамките на Светите Тајни и аскезата на Црквата. Тоа значи дека човекот не се спасува бидејќи Христос се распна, туку кога живее во светотаинскиот живот на Црквата и кога аскетски се бори за да учествува во несоздадената очистителна, просветителна и обожителна енергија Божја, т.е. кога и самиот се распнува со Божјата благодат.
Сето ова покажува дека православното учење за тајната на Крстот, како тајна на помирување на човекот со Бога, се разликува од папистичкото и протестантското учење. Во првото (папистичкото) станува збор за помирување на Бога со човекот, а не на човекот со Бога, додека во второто (протестантското) се прави осврт на историскиот настан на Распетието, но тоа се оттуѓува од тајната на помирувањето во Светите Тајни и во аскезата според Христа.

Светите Евангелисти осврнувајќи се на настаните при Распетието се согласни дека Христос умрел околу деветтиот час, т.е. во три попладне во Петок. Исто така се согласни дека од шестиот час (12 напладне) до деветтиот час (три попладне) настанал мрак по целата земја. Евангелистот Марко вели дека Јудејците Го распнале Христа во третиот час (9 наутро). Нема значение дали во третиот час била донесена пресудата или дали тогаш навистина бил Христос прикован на Крстот. Факт е дека Христос остана повеќе часови прикован на Крстот.
Во тој период, наоѓајќи се во најдлабока болка, изговорил седум зборови или реченици. Би сакал во продолжение да се осврнеме на тие седум Христови зборови, затоа што низ нив ќе видиме богословски моменти кои се поврзани со Неговото Страдање и со Неговиот Крст.
Првиот збор е молитвата кон Неговиот Отец за да им го прости гревот на Јудејците: “Оче, прости им, оти не знаат што прават” (Лука. 23, 34). Со оваа фраза, како што вели Леонтиј Византиски, се докажува дека Христос е посредник помеѓу Бога и луѓето. Затоа што Отецот, после она што Му го сториле Јудејците и Римјаните на христа, би можел да ги казни, но Христос Го моли Отецот да им прости, бидејќи многумина ќе се обратат, како што се Апостолот Павле, Стефан и други, кои и по Распетието и по Педесетницата ќе исповедаат дека Он е Син Божји.
Потоа, Му се моли на Својот Отец, не затоа што Отецот не знаел што сака Синот, ниту затоа што Синот се сомневал околу тоа што сака Отецот, бидејќи една е волјата на Отецот и на Синот, туку затоа што сакал да Го објави Својот Отец и дека Самиот е вистински Син Кој ја има истата природа со Отецот, дури и на Крстот.
При моментот на Христовото Крштевање и при настанот на Преображението се слушнал гласот на Отецот “Овој е Мојот возљубен Син во Кого е Моето благоволение”, со кој Отецот им Го објавува и ги запознава луѓето со Синот. Сега и Синот на Крстот извикува: “Оче прости им”, затоа што сака да го возврати тоа сведоштво.
Во секој случај, овие зборови се суштински, затоа што успешно делувале кај оние кои се покајале и станале Христови Ученици.

Вториот збор се однесува на Неговиот Ученик Јован и на Неговата Мајка кои во тој мачен момент се наоѓале на Голгота. На Својата Мајка Ü рече: “Жено, еве ти син”. А на Својот Ученик Јован му рече: “Еве ти мајка” (Јован. 19, 26 - 27). Според блажениот Теофилакт, гледајќи ги човек овие нешта, треба да се восхити, бидејќи сé што се случува на Крстот Христос го прави невознемирено, грижејќи се за Својата Мајка, исполнувајќи ги пророштвата, отварајќи му го Рајот на разбојникот, додека пред Крстот беше во агонија и лееше пот. Од тоа се гледа дека она што му претходеше на Крстот беше од човечката природа, а она што се случило на Крстот е од Божјата сила.
Потоа, според истит толкувач, оваа грижа на Христа покажува дека Богородица била Негова вистинска Мајка, од Која го примал човечкото тело, и дека многу се грижи за неа. На тој начин покажува дека бил вистински човек и дека се грижи за Својата Мајка, оставајќи ни пример дека треба да се грижиме за својата мајка до последната издишка. Уште ни покажува и дека го почитувал многу Неговиот Ученик Јован, бидејќи го направил Свој брат. Ова последново е многу карактеристично, затоа што означува дека треба да пребиваме со Христа кога страда, бидејќи тогаш нé смета за Свои браќа.
Болката на Богородица на Крстот е исполнување на пророштвото на праведниот Симеон, кој кажа дека меч ќе го прободе нејзиното срце. Бидејќи Богородица немаше болки за време на бременоста и на породувањето, требаше да болува за време на исходот на Нејзиниот Син, за да го докаже нејзиното вистинско мајчинство.
Освен тоа, оваа фраза покажува дека Девата му се дава на девствениот Ученик и возљубената на возљубениот. Оние кои имаатпоголема заедница со Христа, тие имаат и поголема заедница со Богородица и обратно.

Третиот Христов збор на Крстот беше одговор на спасителното исповедање што го изрече разбојникот. Значи, кога разбојникот од десната страна рече: “Сети се на мене кога ќе дојдеш во Твоето царство”, тогаш Христос одговори: “вистина ти велам, уште денес ќе бидеш со Мене во Рајот” (Лука. 23, 32 - 43).
Оваа Христова потврда не значи дека Он како Бог во тој час не бил во Рајот и дека ќе оди, туку значи дека зборувал како човек, затоа што како човек е на крстот, а како Бог, пак, е насекаде, и таму и во рајот, сé исполнувајќи (блажени Теофилакт). Христос во истиот час се наоѓал на Крстот и во Гробот, во Адот со душата како Бог, во Рајот со разбојникот и на престолот заедно со Својот Отец, како што вели еден тропар на Црквата.
Некои ја забележуваат разликата помеѓу Рајот и Царството. Блажениот Теофилакт, толкувајќи ги Христовите зборови упатени кон разбојникот, поврзани со зборовите на Апостолот Павле дека никој од светителите не го примал ветувањето, вели дека едно е влегувањето во Рајот, а друго е Царството Божјо. Благата на Царството Божјо не ги слушнал ниту ги видел некој, според зборовите на Апостолот Павле: “Она што око не виде и што уво не слушна ниту на човек на ум му панда, тоа Бог го приготвил за оние кои Го љубат” (1. Кор. 2, 9), додека Рајот го видело окото Адамово и го слушнало увото негово. Разбојникот тогаш го стекнал Рајот, кој е место на духовен спокој. По Второто Христово Доаѓање и по воскресението на неговото тело тој ќе го стекне и Царството Божјо.
А доколку сметаме дека Рајот и Царството Божјо се исто нешто, тогаш треба тоа да го подразбереме така што душата на разбојникот од сега, како и душите на светителите, го предвкусува Царството Божјо, но тогаш при Второто Христово Доаѓање ќе го стекнат целосно, според степенот на покајанието и на очистувањето, заедно со нивните воскреснати тела (блажени Теофилакт).

Четвртиот Христов збор на Крстот е извикот: “Боже Мој, Боже Мој зошто Ме остави ?” (Мат. 27, 46). Овие зборови треба православно да се протолкуваат, преку ерминевтичките анализи на светите Отци на Црквата, затоа што инаку може да се сватат еретички. Го велиме ова затоа што постојат некои схоластици и рационалисти, кои обидувајќи се да ги протолкуваат овие Христови зборови тврдат дека, макер за неколку секунди, Божјата природа ја напуштила човечката природа на Крстот, за да ја почувствува Христос маката и болката од тоа напуштање.
Најпрво, овие зборови се во релација со еден Давидов псалм кој е чисто христолошки, бидејќи се однесува на Христовото вочовечување и на Неговото спасително Страдање, а кој почнува вака: “Боже, Боже мој, обрни ми внимание; зошто ме остави?” (Пс. 21, 2). Овој псалм е пророчки, бидејќи ја открива Христовата мака на Крстот. Христос не го повторил механички, туку со повторувањето го исполнил пророштвото. Секако, претходело видението на Пророкот, а Христос го кажал за да се исполнат сите пророштва што биле кажани за Него.
Светиот Григориј Богослов, толкувајќи го овој Христов извик, вели дека ниту Христос бил напуштен од Својот Отец, ниту бил напуштен од од Својата Божја природа, како да се уплашила од Страдањето и да се повлркла од Христа Кој страдал. Значи што се случило? Христос со овој извик “во Себе го образува нашето”. Значи, во тој час Христос зборува наместо нас. Затоа што ние бевме напуштени и оставени, а потоа примени и спасени со Страдањата на Нестрадалниот. Испразнувањето (понижувањето) Христово, кое почна со Неговото вочовечување, стигма до највисока точка и тоа се нарекува напуштање.
Во претходни анализи имаме нагласено дека Божјата со човечката природа се соединиле во Христа неизменливо, неодделно, неразделно и неменливо, согласно со оросот на Четвртиот Вселенски Собор. Тоа значи дека не се разделиле ниту се разделуваат, ниту некогаш ќе се разделат. Впрочем, затоа можеме да се причестиме со Телото и Крвта Христови. Така, со овој Извик на Христа кон Отецот се изразува нашиот извик, бидејќи со гревот ја загубивме заедницата со Бога. Впрочем Христос пострада за нас.
16

Петтиот Христов збор на Крстот се однесува на еден трагичен факт, т.е. на фактот на жедта. Он рече: “Жеден Сум” (Јован. 19, 28). Евангелистот Јован вели карактеристично: “По ова знаејќи Христос дека веќе сé е извршено, за да се исполни писмото, рече: Жеден Сум” (Јован. 19, 28).
И ова беше пророкувано во Стариот Завет, и тоа во истиот Давидов псалм што го видовме претходно, кој се нарекува псалм . Таму, откако псалмопејачот се осврнува на напуштањето на Христа и на многу други моменти од Распетието кои имаат врска со крвожедните Јудејци и со нивното лошо однесување, потоа вели: Пс. 21, 16.
Светиот Евангелист вели дека Христос го кажал зборот “Жеден Сум” за да се исполни ова пророштво. Тоа е вистина, но треба да се подразбере дека Пророкот Давид кога се осврнал на Христовата жед, го видел тоа што ќе се случи, а не дека Христос го кажал тоа само за да се исполни пророштвото.
Жедта се предизвикува од многу осушеност на телото, од дехидрација, и токму тогаш телото има потреба да земе вода за да го надополни својот губиток. Тоа се случило и со Христа. Она што претходело, а воглавно многучасовното пребивање на Крстот, губењето на крвта и на водата предизвикале неподнослива жед. Тоа покажува дека Христовото тело на Крстот било вистинско тело, а не привидно, и уште покажува дека Христос вистински пострадал за спасението на човекот. Секако и тоа треба да го видиме од аспецт дека со Христа не се случило ништо принудно, бидејќи Он Самиот страдал, жеднеел кога сакал да страда и да жеднее. Кога што сакала Божјата природа ñ допуштала на човечката природа да страда.

Шестиот збор што следеше по барањето вода, е “Се сврши” (Јован. 19, 30).
Смислата на зборот “се сврши” се поврзува не само со исполнувањето на сите пророштва, туку со крајот на искупителното дело и на спасението на човекот. Се работи за врвот на Христовата искупителна жртва. Се наоќаме на големата висина на испразнението на Синот и Логос Божји, и би можеле уште подобро да кажеме дека се наоѓаме пред големата длабочина на Божјото смирение. Он не се задоволи со учењето, туку стигна “до смрт, и тоа смрт на крст” (Фил. 2, 8).
Оваа фраза е кажана триумфално. Евангелистот Марко ќе рече: “ а, Исус откако извика гласно, издивна” (Марко. 15, 37). Тоа што малку пред да замине душата од телото Христос го кажа зборот “Се сврши” со висок глас, покажува дека имал голема власт и сила. Христос ја повикал смртта, Самиот умрел кога сакал, и не изгаснал, како што тоа се случува обично со оние кои се пред умирање. Обично, човек пред смртта нема сили и малку по малку се гаси. Меѓутоа истото не се случило со Христа. На Крстот дејствувал како Богочовек.

Седмиот и последен Христов збор има врска со претходното, како што запазува Евангелистот Лука: “И Исус откако извика со силен глас рече: Оче, во Твои раце го предавам Мојот дух”, и откако го кажа тоа “издивна” (Лука. 23, 46).
Начинот на кој Христос умре на Крстот покажува дека умре “владички”, а не како секој човек. Самиот Христос, како Бог, имал власт над смртта, бидејќи Самиот умрел кога посакал, а не кога дошла смртта. Неговата душа, пак, Му ја предаде на Својот Отец, што значи дека ѓаволот немал никаква власт над Него. До тогаш ѓаволот, Адот, ги земал душите на луѓето. Со тој владички глас, за прв пат и нашите души стекнаа слобода од ѓаволот. Пред Христовата смрт ѓаволот имал право над човечките души, но од моментот кога Христос Му ја предаде Својата душа на Неговиот Отец а не на Адот, стекнаа слобода и оние кои се наоѓаа во Адот. Затоа Крстот е славата на Црквата, и секако тесно е поврзан со Христовото Воскресение. Не може да се замисли Крст без Воскресението, ниту Воскресение без Крстот.
Овој Христов извик, кој е седмиот и последен Негов збор на Крстот, треба да се поврза со она што го вели Евангелистот Јован: “и наведнувајќи ја главата го предаде духот” (Јован. 19, 30). Треба да ñ дадеме значење на оваа содржајна фраза. Кај сите луѓе се случуваат спротивните работи од она што се случи со христа, бидејќи прво умираат, т.е. прво излегува душата од телото, а потоа главата ја губи положбата и паѓа. Меѓутоа со Христа се случило крајно спротивното. Самиот ја наведнал главата и потоа го предал духот. Светиот Јован Златоуст забележува: “Не ја наведна главата затоа што издивна, туку затоа што ја наведна главата, како што се случува со нас, туку бидејќи ја наведна главата, тогаш издивна”. Тоа пак го покажува она што го нагласивме претходно, дека Христос имал власт над смртта, па затоа кога посака, тогаш умре.
Тоа што ја наведнал главата, а потоа го предал духот, т.е. ја предал Својата душа на Неговиот Отец, покажува “дека Он бил Господар над смртта, и сé прави со власт” (блажени Теофилакт). Сé се случило според Неговата волја и желба. Кај Христа ништо не било принудно. Сакал и го примал страдалното и смртно тело, допуштил во Неговото тело да дејствуваат таканаречените непорочни страсти и Самиот, како Господар на животот и на смртта, ñ наредил на смртта да дојде. Христос го направил тоа заради домостројот, та преку смртта да се поништи смртта.
Како што вели светиот Јован Дамаскин, смртта како слуга ñ беше послушна на Божјата заповед и пристапи со страв и трепет. Токму тоа беше смртта на смртта. Како што рибарите ја ставаат јадицата под мамецот за да ја фатат рибата, така и Божјата природа беше јадицата, а мамец беше смртното тело, при што ѓаволот и смртта беа заробени од Бога, кога ја изедоа смртната човечка Христова природа. Светиот Григориј Палама вели дека и самиот Крст е јадицата со која беа уловени ѓаволот и смртта, бидејќи на него умре Христос.

Додека за луѓето чија што душа излегува од телото многу пати во Светото Писмо и во светоотечките текстови се употребува глаголот “се упокои” за да се покаже дека умрел, но живее во Господа бидејќи смртта веќе нема сила, за Христа не се употребува глаголот “се упокои”, туку “умре”, за да се покаже дека реално умрел, дека Неговата смрт не е привидна, туку е реална. Доколку не умреше немаше да постои реално Воскресение.
Смртта е одделување на душата од телото. Така, значи, Христос Му ја предаде Својата душа, духот, на Својот Отец, но тоа не значи дека постои и раскинување на ипостасното единство на Божјата и човечката природа. Ако за луѓето прифаќаме дека не се поништува нивната личност и покрај излегувањето на душата од телото, тогаш тоа многу повеќе важи за Богочовекот Христос.
Светиот Јован Дамаскин вели дека иако Христос умре како човек и душата се оддели од пречистото тело, сепак Божјата природа остана неразделена и во двете, т.е. и во душата и во телото. Со Христовата смрт не се раздели едната личност во две, туку, и покрај одделувањето на душата од телото, остана една личноста на Логосот. Впрочем, никогаш душата и телото Христови немале особена личност надвор од личноста на Логосот. Така, иако душата просторно се одделила од телото, сепак била ипостасно соединета преку Логосот.
Тоа значи дека душата заедно со Божјата природа слезе во Адот за да ги ослободи Старозаветните праведници од власта на смртта, а телото заедно со Божјата природа остана во гробот, без да претрпи распаѓање и разложување, токму затоа што беше Божјата природа. На тој начин душата заедно со Божјата природа ги раскина врските на Адот, а телото заедно со Божјата природа ја уништи власта на смртта.

Продолжение на претходната богословска вистина е фактот дека Телото Христово, кое пребиваше во гробот одделено од душата, но неодделено од Божјата природа, не претрпе никакво распаѓање. Во еден тропар на Велика Сабота пееме: Бидејќи Твоето тело не позна распаѓање, Владико, ниту Твојата душа беше напуштена во адот како туѓинец. На чуден начин за човечките услови ниту телото претрпе распаѓање, ниту душата беше оставена сама во адот, бидејќи и во душата и во телото беше едната и единствена Божја природа на Синот и Логос Божји, по силата на ипостасното единство на двете природи во Христа.
Светиот Јован Дамаскин, толкувајќи го овој факт, вели дека постои голема разлика помеѓу трулежноста () и распаѓањето ().
Зборот трулежност () ги означува таканаречените непорочни страсти, т.е. глад, жед, маката, смртта, односно одделувањето на душата од телото. Овие ги имал Христос, затоа што доброволно примал чисто и неопорочно тело, но смртно и страдално, со цел да пострада и да умре за да ја поништи силата на смртта. Пред Крстот и Воскресението Христос ја имал трулежноста. Неблагочестивост е да велиме дека Христовото тело пред Воскресението било нетрулежно со значењето кое го наведовме, затоа што тогаш не би било подобно на нашето и тајните на Божјиот домострој, т.е. Страдањата и Крстот, би биле измама и театар, и со други зборови не би можеле вистински да се спасиме. Меѓутоа, по Неговото Воскресение Христос ја отфрли и трулежноста, при што можеме да зборуваме и за нетрулежно тело, бидејќи не гладуваше, не жеднееше итн. Така, христос имал трулежно тело пред Воскресението, но нетрулежно по Воскресението.
Зборот распаѓање () го означува разложувањето и исчезнувањето на телото на оние елементи од кои се состои, по излегувањето на душата од него. Значи, човечкото тело се состои од многу елементи, т.е. вода, воздух, земја и оган. Кога душата се одделува од телото, тогаш тоа се распаѓа на елементите од кои е составено. Тоа се нарекува распаѓање и се манифестира со разложувањето и со непријатниот мирис. Меѓутоа тоа не се случило во телото Христово, кога душата се одделила од него. “Ова искуство телото Господово го немаше”. Христовото тело не се распаднало, не спознало распаѓање, токму затоа што било соединето со Божјата природа.
Во една аналогија тоа се случува и со телата на светителите. Кога душата се одделува од телото, Божјата благодат пребива во моштите и затоа многу од нив остануваат нераспадливи и имаат благопријатен мирис. Тоа се случува со луѓето по благодат и по учество, а кај Христа по природа, бидејќи и Владичкото тело стана извор на несоздадената Благодат.

Евангелистот Јован, кој бил присутен за време на Страдањето на Голгота, ни го запазува настанот на прободувањето на Христовото ребро. Јудејците кои ја добиле заповедта од Пилат да ги докрајчат распнатите, да им ги скршат колената, за да се погребаат поради големиот ден на Саботата кој наближувал, кога дошле до христа ја констатирале Неговата смрт. Затоа не Му ги прекршиле колената, “туку еден од војниците со копје Му го прободе реброто, и веднаш истече крв и вода” (Јован. 19, 31 - 34). Светите Отци, толкувајќи го овој настан, прават извонредни забелешки.
Според светиот Јован Златоуст во тој час бидејќи истекле крв и вода, “се извршила неискажлива тајна”. Тајната лежи, од една страна во тоа што додека кај другите мртовци крвта не излегува, бидејќи веднаш се задушува, а од Христа истекла, а од друга страна во тоа што истекло крв и вода од истото место, но биле одвоени за да се разликуваат. Тој факт не може да се објасни поинаку освен дека било домострој Божји за да се покажат двете основни Свети Тајни на Црквата, т.е. Крштението (вода) и Причеста (крв).
Ова дејство, според крајното снисхождение и домострој, покажува дека тогаш се создаде Црквата која се темели на овие две Свети Тајни. Светите Отци прифаќаат еден паралелизам помеѓу создавањето на Ева од реброто на Адам и создавањето на Црквата од реброто на новиот Адам, односно на Христа. Како што Бог го зел реброто од Адам и ја создал жената, така и Христос од Своето ребро ја создаде Црквата. И, како што Ева беше создадена во часот кога Адам спиеше, така и Црквата се создава од реброто на Христа кога Он умре.
Постои и едно друго ерминевтичко учење на светите Отци. Ева, која произлезе и беше создадена од реброто на Адам, ги донесе смртта и трулежноста и во него и во човечкиот род. Оваа измама се исцелува со реброто на новиот Адам, т.е. на Христа, бидејќи станува откуп и чистилиште на претходното ребро. Откупот и ослободувањето се означуваат со крвта, а чистилиштето со водата (св. Атанасиј Велики). Така, бидејќи од реброто на Адам произлезе трулежноста, од реброто на новиот Адам произлезе животот (св. Јован Златоуст). Прободеното ребро покажува, покрај другото, дека спасението не им е наменето само на мажите, туку и на жените, бидејќи тие беа создадени од неговото ребро (св. Теодор Студит).
Црквата е прославеното Тело Христово, а не некоја религиозна организација. Во Црквата постојат овие две Свети Тајни, кои се означуваат со крвта и со водата, т.е. Крштението и Причеста. Преку Светото Крштение се очистува природата на човекот, се измива образот, а со Причеста го стекнува животот. Низ оваа призма Крстот е живот и воскресение.
Затоа, на предизвикот на световниот начин на мислење на тогашните Јудејци да слезе Христос од Крстот за да поверуваат дека е вистински Бог, Он не одговорил, бидејќи знаел дека преку Крстот ќе ја поништи власта на ѓаволот и дека преку Крстот и Воскресението ќе ја создаде Црквата со нејзините светлодејствителни Свети Тајни. човечкиот световен начин на мислење и перспектива се многу мали. Христос остана на Крстот, “не успеа” според критериумите на светот, но токму таму се наоѓа големиот успех.

Евангелистот Јован ги опишува и настаните во врска со симнувањето од Крстот и погребението на Христа. Јосиф од Ариматеја и Никодим, двајца тајни Христови ученици, бидејќи првиот бил “Таен Исусов ученик поради страв од Јудејците”, а вториот бил оној кој првиот пат дошол ноќе кај Христа, соработувале за погребението. Јосиф од Ариматеја побарал дозвола од Пилат за да Го погреба Христа и тоа го сторил заедно со Никодим. Близу до Голгота имало градина “и во градината празен гроб, во кој уште никој не беше полаган” (јован. 19, 38 - 41).
Светиот химнограф пее: “Символи на Твоето погребение си покажал со многуте виденија”. Светиот Никодим Светогорец, толкувајќи го овој тропар, пишува дека овде се вели оти со многуте виденија на Пророците во Стариот Завет Христос ги покажал символите, т.е. обрасците на Неговото погребение. Постојат многу настани во Стариот Завет кои се предобраз на славното Христово Погребение. Ги наведува покарактеристичните: тридневното пребивање на Јона во утробата на китот, зборовите на Пророкот Илија кој рекол (Ис. 57, 1 - 2), воскресението на мртвиот што беше положен во гробот на Пророкот Елисеј, Пророкот Даниил кој излезе неповреден од јамата на лавовите каде што го фрлија, видението на Пророкот Езекиил кој го виде воскресението на мртвите коски и кое пророштво го читаме кога ќе се вратиме во храмот по опходот на Плаштаницата.
Треба и овде да се нагласи дека Христос, бидејќи бил и Бог и имал власт над смртта и над сето создание, затоа со Неговата волја прифати да биде затворен во гробот. Христос и сите човечки дејствија ги врши Богодолично.
Но, и телото кое се наоѓаше во гробот, соединето со Божјата природа беше страшно. Познати се зборовите на Патријархот Јаков кои се однесуваат на Христа : (1. Мој. 49, 9). Светиот Јован Златоуст, толкувајќи го ова пророштво, вели дека лавот е страшен не само кога е буден, туку и кога спие. Токму истото се случи и со Христа, Кој беше страшен, не само пред Крстот, туку и за време на Крстот и за време на Неговата смрт. Така се објаснува зошто во моментот кога Христос умре се случија сите оние страшни настани: помрачувањето на земјата, потресот, кршењето на камењата и раскинувањето на храмовата завеса, воскресението на упокоените светители кои влегоа во Ерусалим. Со образот на лавот се означува Христовата Божја природа.
Христовиот гроб се покажа “на живот Божествена ризница”, бидејќи во него го имаше самиот живот. Свети Епифаниј Кипарски во една негова омилија во врска со оваа тема го изразува неговиот восхит за тоа како животот ја вкусил смртта, како Несместивиот се сместува во гробот, како прен ива во гробот Оној Кој не го напушти Татковското крило, како влегува во пештерата Оној Кој ги отвори вратите на рајот и ги уништи вратите на Адот, а истовремено не ги повреди вратите на Девата, итн.
Свети Атанасиј Велики гробот го нарекува “место на воскресение”, “работилница на воскресение”, “разрушување на гробовите”, “гроб во кој никнува живот кој нема крај”. Тој гроб требаше да биде нов поради многу причини. Но најглавната причина е за да не се случи никаква конфузија и да не се смета дека Воскресението Христово се должело на присуството на некој друг кој претходно бил таму погребан, ниту дека некој друг воскреснал наместо Христос.

Христос со Неговото вочовечување и со Неговата жртва на Крстот ја покажа големата Божја љубов кон човечкиот род. Затоа се нарекува “Младоженец на Црквата”. Богослуженијата од првите денови на Страсната Седмица се нарекуваат богослуженија на Женихот (Младоженецот). Светиот Максим Исповедник ќе каже дека Бог е и ерос и возљубен, Кој се движци и ги привлекува кон Себе оние кои се приемчиви за еросот. Светиот Игнатиј Богоносец ќе Го нарече ерос: Мојот ерос (љубов) се распна.
Во оваа точка интересно е да ја приложиме мислата на светиот Никола Кавасила за големата Христова љубов кон човекот. Како што еросот ги доведува во екстаза луѓето кои се љубат, така и Божјиот ерос кон луѓето го доведе до тоа да излезе од Себе, да стане човек. Он просто не ги повикува оние кои Го љубат, туку Самиот слегува, стигнува до Своето страдање и бара возврат. Како се објаснува ова Христово снисходење кон луѓето?
Два се основните белези на вистинскиот љубовник кон оној кого го љуби. Едниот е дека сака да му прави добро на возљубениот, а другиот дека сака да страда за него. Вториот белег е јасно повозвишен од првиот. Меѓутоа бидејќи Бог, како нестрадален, не можеше да пострада за човекот, затоа го презема снисходењето, и пострада во Своето тело за да ја покаже Неговата голема љубов кон човекот. Но Христос прави и нешто повеќе од тоа. Иако по Неговто Воскресение телото Му беше духовно, сепак ги задржува на него раните од Крстот и ги покажува, ги смета како украс, им ги покажува на ангелите и се радува покажувајќи што претрпе за човекот. Така, не ги исфрли Крсните рани, туку ги одржува знаците на телесниот убод. Никој друг немал таква љубов каква што имаше Христос, бидејќи не само што прифатил да биде удиран, не само што го спасува неблагодарниот, туку раните ги смета за многуценети. И со нив седи на Царскиот Престол и ги повикува сите на таа царска дијадема. Не само што ги смета за многуценети Своите рани, туку се принесува и Самиот Себе, бидејќи нашите членови, со светотаинскиот живот на Црквата, се членови Христови.
Меѓутоа таа Христова љубов, суштината на вистинскиот ерос, ја чувствуваат оние кои многу Го љубат Христа и кои внатрешно се очистуваат. Не се работи за сентиментална состојба, ниту за непреобразен острастен ерос, туку за ерос кој е плод на бестрастие. Карактеристично е дека зборовите на светиот Игнатиј Богоносец што претходно ги наведовме имаат врска со бестрастието. Затоа во неговото послание кон Римјаните пишува: Мојот ерос се распна, и во мене веќе нема материјалнољубив оган. Сака да пострада за Христа кого Го љуби, Го нарекува ерос, а тоа расположение за мачеништво има врска со тоа дека во него не постои љубов за материјалното и за светот. ----------------. Така, оние кои се имаат распнато внатрешно и кои одат кон мачеништвото и кон крстот, т.е. го имаат расположението да пострадаат маченички, можат да го почувствуваат или го чувствуваат Божјиот ерос кон човекот.
Впрочем, како што вели светиот Никола Кавасила, љубовта е тесно поврзана со познанието. Колку што некој го познава другиот, толку и го љуби. А бидејќи постојат многу степени на познание, затоа и постојат многу степени на љубов и ерос. Како што еден степен на познание произлегува од слушањето, а друг степен на познание произлегува од гледањето, така постојат степенувања и во љубовта и во еросот. Светителите ја чувствуваат Божјата љубов и Го љубат вистински.

Тајната на Крстот, како тајна на вечната Божја љубов кон човечкиот род, беше изразена на Голгота, со Христовата Смрт. Но не треба да пребиваме само во таа надворешна и историска страна на темата. Треба да навлегуваме и во учеството во тајната на Крстот преку светотаинскиот и аскетскиот живот. Со Крштението се крштеваме, како што вели Апостолот Павле, во Христовата смрт, та и ние излегувајќи од Купелот да бидеме воскреснати, односно да учествуваме во Христовото Воскресение. Затоа старохристијанските Крштелни Купели биле изработени во форма на крст. Во сите Свети Тајни благодатта се дава со благословот во форма на крст. Меѓутоа Светите Тајни го претпоставуваат и се случуваат во атмосферата на аскетскиот живот.
Светиот Максим Исповедник ќе каже дека сé надворешно треба да се распне, т.е. треба да го одбегнуваме гревот во пракса, како што Евреите избегале од Египет и преминале од другата страна преку Црвеното Море. Но и невидливото треба да се погребе, т.е. треба да внимаваме и на страсните движења на помислите и на страстите. Тоа се постигнува со трезвеноумниот и исихастички живот. Само тогаш во нас воскреснува Логосот Божји.
Свети Максим, земајќи пример од Јосиф Ариматејски и од Никодим, кои го погребаа Христовото Тело, вели дека гроб на Владиката е или светот или срцето на секој верник. Оние кои почесно Го погребуваат Господа треба да Го обвиткаат со платна, односно со зборовите и со начините на добродетелите, но да ја положат и плаштаницата, односно едноставното и неразновидно познание на Теологијата. Само оние кои живеат со пракса и созерцание можат да Го видат Христа Воскреснат, а за сите други кои не живеат со пракса и созерцание, Христос е невидлив.
Затоа и кажавме претходно дека едно е помирувањето што се случи преку историскиот настан на Распетието, а друго е учеството во помирувањето кое се случува во светотаинскиот и аскетскиот живот на Црквата.

Страдањата и Крстот Христови не се принесуваат само за човекоцентрични сентиментални мисли, туку за движење на преродување, обновување, прославување и обожување. Потребен е личен егзистенцијален пристап кон овие големи Господови настани. Светиот Максим Исповедник ќе каже дека имаме две можности: едната е повторно да Го распнеме Христа, вршејќи гревови со нашите членови кои со Светото Крштение се членови на Христовото Тело, или да се сораспнеме со Него. Всушност се работи за двете можности кои ги имаа двајцата разбојници што беа распнати со Христа на Голгота. Едниот се покажа голем теолог, а другиот се покажа хулник. Не е доволно човек да е близу до Распнатиот Христос, туку треба да се сораспне со Него, да го отфрли “стариот човек со неговите дела” и да се облече “во новиот кој е обновен во познанието на образот на Оној Кој го создал” (Кол. 3, 9 - 10).

Извор:

Скопска православна епархија

Јеротеј Влахос: ГОСПОДОВИТЕ ПРАЗНИЦИ

Превод од грчки:

јеромонах Атанасиј Арсоски

Вовед

Христос е единствената глава на нашето спасение од многу причини. Он е Синот Божји, “икона на невидливиот Бог” (Кол. 1, 15), прототипот на човекот, Создателот на светот и Глава на Црквата. Според тоа, ние и како созданија и како луѓе и како членови на Црквата многу сме поврзани со Христа и многу сме Му должни.
Во светоотечките текстови може да се сретнат многу изрази коишто ги прикажуваат Личноста и делото Христово, а секој од тие изрази покажува еден од белезите Христови, додека, пак, и сите заедно не можат да го искажат тое што е Христос. Он е животот на сите, патот, вистината и животот”, како што објави Самиот (Јован, 14, 6).
Помеѓу изразите коишто ги употребуват светите отци за Христа се и следните: Он е “тајната на надспознатливото молчание”, “резиме на се сетилно и умно”, “Украсител на сите твари”, “славно скончание на законските установи”, “почеток на средината и на крајот” на човекот, “висина и длабочина, должина и ширина на познанието”.
Еден значаен дел во православното учење зазема и Христологијата, т.е. словото за Христа. Овој дел од православната вера е премногу важен, затоа што Христос е толкувањето на сите нешта, бидејќи преку Него разбравме за Троичноста на Бога, преку Него беше создаден и пресоздаден светот. Он е главата на Црквата, преку светите Тајни ние стануваме Негови членови, членови на Неговото прославено Тело. Поради тоа Христологијата е клучот на православната вера и на вистинскиот живот.
Светите Отци му дале големо значение на учењето за Христа, затоа што ако се искриви тоа учење, тогаш се менува и Тријадологијата, бидејќи Христос е “Еден од Троица”. Тогаш немаме ниту правилна нтрополгија, бидејќи Он е прототипот на создавањето на човекот. Тогаш не ја живееме ниту вистинската еклисиологија, бидејќи Христос е главта на Црквата и Црквата е Неговото славно воскреснато Тело. И тогаш, се разбира, не можеме да го постигнеме спасението, бидејќи надвор од Него е невозможно спасението на човекот.
Затоа што врз тајната на Богочовекот Христос “се сопна” целата јудејска и елинско - философска мисла која што ја употребуваа нагласено еретиците, затоа светите отци широко го развиле Христолошкото учење. Ако внимателно забележиме, ќе се увериме дека сите Вселенски Собори се занимавале со тајнта на Богочовекот Христос. Само Вториот Вселенски Собор повеќе проникна во Личноста на Светиот Дух, но и тоа е најтесно поврзано со Христологијата на другите Вселенски Собори, од една страна затоа што учењето на Вториот Вселенски Собор е продолжение на Првиот, од друга страна, пак, затоа што Христос Го испраќа Светиот Дух.
Целото учење на Црквата за Христа на убав и индуктивен начин е распоредено во Господовите празници, коишто се празници на божјиот домострој. Кога зборуваме за Божјиот Домострој мислиме на вочовечувањето на Синот и Логосот Божји за спасението на човечкиот род. Божјиот Домострој, којшто е единствената надеж за живот, се поставува наспроти човечкиот домострој, или подобро Богочовекоцентричноста се поставува наспроти современата, еретичка и погрешна човекоцентричност. Навистина, денес денес центарот е некако преместен. Од Божјата Икономија (Домострој) одиме кон економски системи, а од Богочовекот Христос одиме кон човекобогот, што е најголемиот проблем на нашево време.
На Семинарот на Катихетите којшто се одржа во Атинската Архиепископија во 1994 - 1995 година ја развивме Христологијата на Господовите празници, коишто се празници на Богојавлението и на Божјата љубов, но и на обожувањео на човекот. Се обидовме да ја видиме целата оваа тајна на Божјото вочовечување и на обожувањето на човекот. И верувам дека беше посебен Божји благослов колку за мене што ги изложив овие реферати, толку и за слушателите, затоа што ни се даде можност, но и прилика повеѓе да Го возљубиме Христа, Којшто е “непотрошлива ризница на сите блага”, “веселие на срцето”, и “сладост на јазикот”.
Оваа книга е поделена на два основни дела. Во првиот дел се објавени рефератите за Господовите празници коишто беа искажани на Семинарот за којшто спомнавме претходно, и коишто празници ги сочинуваат Дванаесетте празници. Во нив се прикажани, главно, Христолошките теми на тие големи Господови празници. Како што ќе се увери читателот, употребувам цитати од многу свети отци на Црквата, но најмногу ми послужија во развивањето на овие теми св. Јован Дамаскин, св. Григориј Палама и св. Никодим Агиорит, и се разбира, ми послужија и беседи од други светители коишто ги изговориле за овие Господови празници. Во вториот дел се вметнати некои текстови коишто порано беа објавено во разни списанија, и повеѓе анализираат некои Христолошки страни, коишто се прикажани во првиот дел. Мислам дека имаше потреба да се вметнат и овие текстови во ова издание.
Признавам, се разбира, дека теолошките теми, а пред се Христолошките се многу суптилни и бараат особена работа и особено внимание. Оној којшто се занимава со такви сериозни прашања нагласено ги увствува зборовите на свети Григориј Богослов дека “да се богословствува е исто како да се оди на јаже”. Треба секој постојано да оди по јаже, да внимава, да не падне во погрешни теории. Впрочем, формулацијата на догматските термини барала многу време и го барала присуството на големите отци на Црквата, коишто имале опит - Откровение, но и познание на претпоставките, врз основа на коишто богословствувале еретиците. Токму поради тоа, ако и покрај мојата волја и покрај мојата лична вера, во некои моменти формулацијата не е прецизна, молам да ми се укаже за да ја исправам, затоа што и покрај моето лично несовршенство, сакам да останам во вистината, во учењето и во животот на Црквата.
За појаснување треба да се нгласио дека тајната Христова, тајната на Божјиот Домострој е единтвена и не може а се дели, т.е. не може апсолутно да се подели во различни празници. На пример, ког некој зборува за тајнта на Божјото вочовечување, секако треба да се осврне на Христовото смирение (с). Но тоа Божјо смирение најизразно се гледа за време на Христовите Страдања. Исто така не може целосно да се оддели Крстот од Христовото Воскресение. Така, поделбата на Господовите празници е спогодбена, но и нужна, поради човечката слабост. Црквата ги празнува одделно тие Господови собитија, а востановила да им претходи пост и молитва, за да му се даде можност на човекот да ги доживее стадиумите на Божјиот Домострој во својот личен живот. Покрај ова значение, Црквата со распределувањето на Господовите празници во целата црковна година го осветува времето, го преобразува и го возведува во вечноста. Всушност го преобразува човекот којшто живее во времето и го води во вечноста.
Сите собитија и сите т. н. стадиуми на Божјиот Домострој се доживуваат на секоја Литургија, каде што го живееме Христовото воплотување, она што го кажа и што го направи Христос, Неговите страдања и Крст, Воскресението, Вознесението и Педесетницата. Затоа и светите Отци велат дека “секогаш е Божиќ” и “секогаш е Педесетница”. Со други зборови, во Литургијата на денот на Христовото раѓање го доживуваме и Христовото Воскресение, и во Литургијата на празникот на Воскресението или на Вознесението го доживуваме и настанот на Божјото воплотување.
Уште треба да се забележи дека стадиумите на Божјиот Домострој тесно се поврзани со стадиумите на духовниот живот. Христијаните аналогно на степенот на својата духовна состојба ги доживуваат Господовите собитија. Според тоа, не се работи за едно надворешно сообразување, т.е. не се работи за еден формален празник, туку за духовно доживување, и за да бидеме попрецизни, за светотаинско и аскетско подражавање на Христа.
Секако, терминот “подражавање на Христа” има попримено едно еретичко фалсификување, затоа што од другите конфесии на овој термин му е дадено етичко значение и поимање. Но сепак терминот “подражавање на Христа” е библиски и светоотечки и го содржи целиот двиг на човекот кон обожувањето, што е неговата најдлабока цел.
Свети Григориј Палама учи дека оние коишто живеат според Христа го подражаваат Христовото живеење во тело. Како што објаснува карактеристично св. Григориј Палама, “пожеток” на подражавањето е светото Крштение коешто е образ на Гробот и на Воскресението Христови, “средина” е добродетелниот живот и живеењето согласно со Евангелието, а “крај” е победата над страстите преку духовната борба. Таа победа го предизвикува безболезниот и небесен живот. И св. Григориј Палама продолжува велејќи дека и светителите коишто се поврзани со Христа, ќе умрат кога ќе дојде нивното време, како што впрочем се случи и со Христа, но ќе воскреснат со Него, прославени и нетрулежни, и ќе се вознесат за да го пресретнат Христа кога ќе дојде при Второто Пришествие.
Св. Максим Исповедник, осврнувајќи се на подражавањето на собитијата од Божјиот Домострој и на нивното лично доживување, јасно вели дека Христос се зачнува во душата на човекот со вистинската и неосквернета во дух вера, се воплотува со вршење на заповедите, се распнува со трудот на практичната философија којшто труд е борба за преобазувањето на страстите, и воскреснува во срцето на човекот со духовните созерцанија. Така, аналогно со степените на духовниот живот, ги доживуваме Господовите празници, ги живееме воплотувањето, Богојавлението, Преображението, Крстот, Воскресението и Вознеснието на Христа. Според тоа, степените на духовниот живот, како што ги анализира св. Максим Исповедник, и коишто се практичната философија, природното созерцание и мистичната Теологија, најтесно се поврзани со личното учество во собитијата на Божјото вочовечување.
Според светите отци Христос им се случува и принесува на луѓето аналогно на нивнта духовна состојба. Он е очистувањето на оние коишто се очистуваат, Он е просветелението на просветлените и Он е созерцанието на обожените (св. Максим Исповедник). Он им станува на луѓето постојана и бесмртна храна и пиење. На оние коишто се младенци и цицаат им станува светлосна дојка, на тие коишто се оддоени им се нуди како грижлив татко којшто ги воспитува, а на тие коишто пораснале им се нуди како најсладок леб (св. Симеон Нов Богослов). Аналогно со духовната состојба на човекот Христос се принесува како брат, пријател, татко, мајка и младоженец (св. Григориј Палама). На оној којшто му студи му станува облека, на тој на којшто е гладен му станува леб, на тој кој што е жеден му станува пиење. Затоа и Отците на Црквата ни советуватда врвиме неосудено преку сите “возрасти и сили Христови” (св. Григориј Богослов).
На ова степенување на духовниот живот се осврнува и Апостолот Павле кога зборува за разликата помеѓу животот на духовниот младенец и на духовно зрелиот маж. “Кога бев дете, зборував како дете, како дете мислев, како дете размислував; а кога станав маж, го оставив детинското” (1. Кор. 13, 11). Токму за таа цел даде Бог пастири и учители во Црквата, та да пораснеме “во маж совршен, во мерата на возраста на полнотата Христова, за да не бидеме веќе мали деца” (Еф. 4, 11 - 13).
Според тоа, Господовите празници од Црквата ни се принесуваат за нашето духовно усовршување и созревање, за духовното растење. Тие не се прости “фолклорни” пројави, туку извори на живот и спасение. Според степенот на учеството во тие празници изразуваме дали сме младенци или зрели духовно. И, се разбира, на тој начин го изразуваме и нашиот црковен начин на мислење.
Христос, според пророштвото на праведниот Симеон Богопримец, “лежи за паѓање и подигање на мнозина во Израилот и е знак против Кого ќе се зборува” (Лука 2, 34). Он е “владетел на сите, судија на сите, цар на сите, творец на светлината и на животот Господ” (св. Симеон Нов Богослов). Он “е спокој на сета твар” (Исихиј Ерусалимски), но истовремено е големиот камен “и кој ќе падне врз тој камен ќе се разбие, а тој врз кого падне, ќе го здроби” (Мат. 21, 44).