Идентитетите се најпроблематичниот простор за освојување: тврдина тешка за пристап, уште потешка за рушење. Идентитетот не може да се освои насилно. Опсесивното порекнување поттикнува опсесивен отпор. Исто како што колонијалистичкиот притисок го поттикнува отпорот на колонизираните и создава дури една масовна свест и култура на отпорот.
Македонија e чувствителна зона на балканскиот колонијален територијален, политички и културен интерес. Таа тенденциозно се претставува како географска територија лишена од своја домородна етнонационална и културна препознатливост, преплавена од густа идентитетска мрежа (т.н. „македонска салата“) и проектирана низ визурата на: – а) бугарскиот словенски идентитет (Македонија како бугарска територија, а Македонците како македонски Бугари); б) нововековниот грчки идентитет (христијанско-патријаршиски), постмодернистичкиот грчко-македонски идентитет (хегемонистичко-асимилаторски однос спрема славомакедонскиот идентитет на северот на Грција, во Егејска Македонија); в) современото „постколонијално“ наметнување на албанскиот идентитет како доминантен популациски, автохтон и политички „задолжителен“ и г) наследениот средновековен српски словенски идентитет (Македонија како стара Србија).
Според политичката перцепција, Македонија е зона на хегемонистички интерес, кој се прикрива зад концептот на наводната идентитетска проблематичност. Секогаш кога се прави ново мапирање на културниот простор е подготовка за нов хегемонизам. На почвата на Македонија, чијашто територија најдолго се задржала во составот на Отоманската Империја, доаѓаат до израз локалните хегемонистички пропаганди за освојување на македонскиот етнички, културен и географски простор (Јовановски, 2021, сс. 221-244). Хегемонизмот на македонските соседи е насочен кон освојување на културно-историскиот идентитет на Македонците. Тој поаѓа од премисата дека ако се освои идентитетот на Македонците, ќе се освои и Македонија. Со него соседите ги легитимираат постапките на освојување на македонската територија по пат на оспорување на легитимитетот и посебноста на македонскиот национален идентитет: историски, јазичен, демографски, политички и верски (случајот со автокефалноста на МПЦ).
Македонија е карактеристичен пример на земја што е предмет на локалниот балкански хегемонизам и поширокиот колонијален интерес, поткрепен со нововековната теорија за амбивалентниот македонски идентитет. Имено, Македонија во јавната реторика се прикажува како географска територија лишена од своја културна препознатливост, како земја на вмрежени идентитети („македонска салата“). Колонијалниот и идентитетскиот комплекс го користат постојниот јужнословенски нарцизам на малите разлики, дополнет со нарцизмот меѓу народите што ја споделуваат територијата на Македонија (географска, демографска, културно-историска). Во конфликтниот нарцизам доаѓа до заемна проекција на сродните и соседните идентитети, што е другото лице на идентитетските и територијалните претензии. Се добива впечаток дека, дури и во 21 век, некои нации-држави не се задоволни самите со себе и се обидуваат да го ревидираат сопствениот идентитет посегнувајќи по соседниот, сроден и/или соседен, со којшто споделуваат историски места на меморија, територија и популација.
Бугарскиот национален нарцизам е експлицитен во своите етнолингвистички и културно-историски претензии. Дискурсот за Македонија како бугарска земја и за Македонците како „македонски Бугари“ трага по аргументи преку зло-интерпретација на споделените империјални и колонијални места на меморија. Во суштина, тој е комбинација на утопија и негативна утопија. Би можел да се опише како проекција на внатрешниот конфликт на современата бугарска нација, во чијшто состав значајно место заземаат асимилираната македонска емиграција и домородната македонска популација во Бугарија. Конзервативниот концепт на хомогена бугарска нација денес се соочува и со други ризици, но политичкиот фокус е насочен опсесивно кон македонскиот идентитет. Колку повеќе се проблематизира македонскиот идентитет, толку повеќе се зголемува дисконекцијата меѓу двата народа и македонскиот егзистенцијален зазор.
Бугарскиот нарцизам на малите разлики ги пренебрегнува местата на меморија што не се споделени со Македонците и не се вклопуваат во бугарската автоперцепција. Во ситуација кога културното и историското наследство се предмет на антагонистички толкувања, тогаш ирационалниот конфликт станува брутално прагматичен, па и трагикомичен, затоа што брани нешто што од никого не е нападнато. Митоманијата, супрематизмот, националистичката реторика и политиките на ултиматум не биле никогаш цивилизирано решение, туку апологија на една тиранија на идентитетот. Бугарскиот нарцизам ја достигна таа точка на апсурдот, кога треба да се постави прашањето за смислата на идентитетот, а не само за неговите граници. Веќе не се во прашање културните маркери на соседниот, туку на сопствениот идентитет.
Грчкиот национален нарцизам е хибриден, поврзан со соседството, кое е историска константа меѓу грчкиот и македонскиот народ и се однесува повеќе на мешаните гранични зони, одошто на сродноста на грчкиот и македонскиот идентитет (што тие историски го препознавале отсекогаш како славомакедонски). Тој хибриден нарцизам на малите разлики се манифестира во периодот по конституирањето на еленската нација-држава, а се радикализира по основањето на самостојна Р Македонија во 1991 г., кога еленската република одлучува да го ревидира сопствениот национален идентитет низ визурата на македонскиот. Грција, во своите први устави (од 1822/3 наваму), се повикува на неколку идентитетски слоеви – античкиот (Елада, Хелени), христијанскиот и византискиот (Ромеи), нововековниот (Грци), не и на античкиот македонски, од којшто, всушност, таа се оградила. Грчкиот нарцизам е рефлексија на колективната анксиозност предизвикана од култот на наследениот антички супрематизам.
Се чини како постоењето на одделен современ македонски национален идентитет и државноправен субјективитет да го доведе во прашање тој култ. Идејата дека македонска нација не смее да постои надвор од грчката, беше повод да се редефинира грчкиот идентитет преку ревизија на македонскиот. Присвојувањето на севкупното македонско античко наследство, физичко и метафизичко, привидно ги заштити современите Грци од деликатните слоеви на нивниот национален идентитет, но суштински го потхрани внатрешниот конфликтен нарцизам и амбивалентен идентитет. Грција ги грцизира речиси сите наследени и актуелни траги на лица, малцинства, топоними, дијалекти и артефакти. А историски факт е дека таа добар дел од своите современи територии, заедно со населението, ги добива по пат на мировни договори и други специјални методи (прогон на семејствата, ултимативно барање да се декларираат како Грци по род за да имаат грчко државјанство, размена на население, непризнавање на националните малцинства). Значи, Грција е парадигма на ексклузивна интерпретација на културното наследство, вклучувајќи и на генеричките поими поврзани со тоа наследство (на пр., етнонимот Ромеи во отоманскиот период бил општ назив за сите народи на Источното Римско Царство, не само Грците, а Румелија ги опфаќала сите земји во составот на Отоманската Империја, не само Грција).
Албанскиот национален нарцизам се потхранува со комплексот на апартна, инфериорна и хетерогена Другост, по однос на големото семејство на словенските народи во соседството. Таквата интензивна автоперцепција ја поттикна културата на отпор, поставена врз мегаломански наративи за автохтоноста и супериорноста.
Српскиот национален нарцизам денес е хибриден и сведен главно на неговата црковна артикулација, низ теоријата за Српската православна црква како црква-мајка на Македонската православна црква. Во овој миг е битно што политички, српскиот културен хегемонизам е маргинален и не претставува отворена закана за македонските евроинтеграциски процеси, а покажува и мудрост со елементи на колективна и лична емпатија меѓу соседните и блиски народи и култури.
31 декември 2021 лето Господово
Изор:
