Писателот Живко Грозданоски, заедно со Управниот одбор на ДПМ, се нафати да раководи со професионалното здружение на писателите во период на „реконвалесценција“ и успеа за кратко време да се постигнат завидни резултати.
Неполни три месеци откако се одржа редовното изборно собрание на ДПМ, Друштвото успеа да се реорганизира, да ги пополни „дупките“ во правните акти и да го организира конкурсот за доделување на традиционалните годишни награди.
Редовен термин за доделување на наградите е 13 февруари, датумот на кој во 1947 година е формирано Друштвото на писателите на Македонија од страна на писателите Васил Иљоски, Славко Јаневски, Блаже Конески, Ристо Крле, Владо Малески, Димитар Митрев, Иван Точко, Коле Чашуле и Ацо Шопов. За прв претседател на ДПМ е избран Блаже Конески.
На редовно изборно Собрание, што се одржа на 1 јуни оваа година, избрано е ново раководство на Друштвото на писателите на Македонија. На Собранието беа избрани новите раководни органи, а беа усвоени и измени и дополнувања во Статутот на Друштвото.
За претседател на Друштвото на писателите е избран Живко Грозданоски, а за членови на Управниот одбор се избрани: Зоран Анчевски, Виолета Танчева-Златева, Марина Мијаковска, Сузана В. Спасовска, Бранко Цветкоски и Димитар Пандев. Потпретседател на ДПМ е Зоран Анчевски. Избран е и Суд на честа, кој го сочинуваат Лидија Капушевска-Дракулевска, Санде Стојчевски, Анастасија Ѓурчинова, Владимир Мартиновски и Славе Ѓорѓо Димоски.
Актуелното раководство, предводено од претседателот на ДПМ Живко Грозданоски, одлучи конкурсот за годишните награди да биде реализиран и оваа година, иако тоа се случува со големо доцнење.
Надвор од вообичаената временска рамка, ДПМ успешно го реализираше конкурсот за годишните награди за 2023 година. Зошто е важно да се задржи континуитетот на доделување на годишните награди?
– Доделувањето на годишните награди на ДПМ е централниот, најважен настан во Друштвото на писателите на Македонија, пред сè, затоа што на тој ден се чествува споменот на некои од најзначајните книжевници и втемелувачи на македонската култура, воопшто. Со тоа, пак – во едно сè понеолиберално, пофрагментирано време, го славиме и заедничкото негување на културата: не само што ДПМ ја слави и ја обновува културната меморија, туку – во едно време во кое книжевноста и културата се на маргините од медиумските радари – ДПМ има огромен потенцијал за промоција на актуелната книжевна и културна продукција, воопшто.
Во едно време во кое книжевноста и културата се на маргините од медиумските радари – ДПМ има огромен потенцијал за промоција на актуелната книжевна и културна продукција / Фотографија: Наташа Гелева
На доделувањето на наградите му претходеше избор на новото раководство на ДПМ. Кои други промени беа неопходни за да се реализира регуларен конкурс?
– На 1 јуни годинава се наследи една институција во која не постоеше (или можеби само не ми беше дадено до знаење постоењето на) никаков нормативен акт. Да се изразам вака: за да се извози конкурсот на годишните награди на ДПМ на регуларен начин, потребно беше да се изработи добра инфраструктура, односно да се изработи и да се усвои Правилник за доделување на годишните награди на ДПМ, како и Деловник што ќе ја регулира работата на комисиите. Се тргна од нула и се организираше конкурс.
Задоволен сум, пред сè, затоа што, што се однесува и до наградените дела, сметам дека никој не беше на никаков начин оштетен, беа избрани најрепрезентативните дела од финалистите. Но, секако дека ова беше прво издание на годишните награди на ДПМ со новите правилници, и тука има простор (и конкретни начини) за нивно усовршување. Предизвикот тука е да се постигне и да се одржи совршена инклузивност, односно ниедно дело да не биде исклучувано само затоа што авторот е член на Управниот одбор, или на Суд на честа, на пример.
Дали со новите Статут на ДПМ, правилници за работа на управните органи и Правилник за доделување на наградите се надминаа недоразбирањата што се појавија меѓу членови на Здружението?
– Недоразбирања секогаш ќе постојат, затоа што тоа е просто дел од нашата човечка природа: тие се дел од нашата сегашност затоа што се дел и од нашето минато, со нив сме израснале и ни се втиснале врз кожата и во зеницата од окото со кое гледаме кон светот и кон себеси. Наша обврска е упорно да негуваме позитивен однос на разбирање кон заблудите, но, на едно поконкретно рамниште, наша должност, исто така, е и постојано да ги усовршуваме и различните нормативни акти (што често и ги игнорираме, во име на некаква „слобода“), кои треба да послужат како некој вид патокази во нашето дејствување. Тука, пред сè, мислам на Етичкиот кодекс на Друштвото на писателите на Македонија, кој беше усвоен од Управниот одбор на Друштвото, и до кој секој член е обврзан да се придржува.
Наградени дела на Конкурсот за годишните награди за 2023 година
Со каков личен предизвик ја прифативте раководната функција на ДПМ?
– Убаво прашање. Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во јавноста, воопшто… Сакам да кажам, надворешните предизвици ми се чинат како ситница во споредба со внатрешните, лични предизвици. Главниот личен предизвик е обичното негување на личната добросостојба. Близок предизвик е поделбата на времето, балансирањето на придонесот кон заедничкото и на влогот во личнoтo. Вниманието кон туѓото наспроти вниманието кон сопственото творештво (и претседателот на ДПМ е писател, нели?). Значи, изразувањето на другите, од една страна, и личното изразување.
На едно уште посуштинско, па дури и „интимно“ ниво: предизвик ми е изразувањето на процесот на пишување (и функционирање) „по природниот тек на нештата“ како modus operandi, со кој човек се стреми и кон лична добросостојба, но и кон добросостојба во заедницата (каков што е случајот со успешната приказна со ДПМ). Личен предизвик е обидот да се понуди нов модел на лидерство, видено низ тој modus, т.е. лидерството како служење во заедницата, но со „неортодоксни“ придружни вредности, како ранливоста, на пример, или простодушноста.
Колку членови има ДПМ и со какви ресурси располага?
– На изборното собрание на 1 јуни, ДПМ имаше 112 активни членови. Сега бројот на активни членови изнесува 132. Но, бројката не значи ништо особено: важен е односот на членовите кон Друштвото, подготвеноста да се придонесе за функционирањето на ДПМ. Инаку, Друштвото располага со ресурсите што ги добива од Министерството за култура на годишно рамниште, но и со оние ресурси што ги добива од изнајмувањето на сопствениот простор. Тука има простор за конкурирање на странски фондови, и тоа е конкретна можност.
Што содржи годишниот план за работа на ДПМ до крајот на оваа година?
– Би сакале Друштвото да се стреми кон отвореност и за пошироката публика, преку славење на светското книжевно и културно наследство: ДПМ да не е свртено (само) кон домашната, или регионалната книжевна заедница, како во годините досега. Следните два настана се во таа насока. Потоа, ДПМ сака да се вмрежи и со други домашни институции од областа на книжевноста и на културата, се планира да се организира трибина на актуелна тема, а потоа и да се организира настан со авторите на ДПМ што живеат во странство, да се промовираат нивните дела, да се оствари таква кохезија: нешто што ми/ни е многу важно.
Секако, не треба да се заборават ни домашните автори, особено не оние повозрасните, кои со своето творештво и битисување воопшто придонеле за домашната книжевна и културна сцена. Се планира, понатаму, да се оствари поврзување со членството во внатрешноста на земјата, да им се отвори простор на авторите да понудат настани, но да се има обид и за поврзување со регионот. Јас се обидувам тоа да биде Грција, тоа е предизвикот.
Понатаму, ќе има два настана поврзани со театар: театарот е нешто што било неправедно недоволно присутно во ДПМ. Исто така, се планира и предавање, а потоа и проекција на кратки филмови снимани според сценарија напишани од македонски писатели. Се има големи планови, очигледно, а за поголем дел од ова да се оствари, ќе биде неопходен ангажман на повеќемина, дишење со полни гради и препознавање на важноста на личниот влог во заедништвото; ќе биде неопходна компактност на Управниот одбор, но и со други автори од членството. Но, битно е да се имаат убави замисли, и да се поттикнува убава енергија.
Имајќи предвид дека има статус на Здружение на граѓани, колку ДПМ успева да ја одржи и да ја истакне „тежината“ на своето значење во и за државата?
– Имајќи го предвид тоа дека Друштвото во месеците пред Собранието на 1 јуни годинава го имаше најтешкиот период, можеби, од почетокот на своето постоење па навака, добро е што ДПМ е одржливо, за почеток. Сметам дека сега сме во фаза на „реконвалесценција“, но истовремено зошто да не зборуваме и за тежина на значење во и за државата. ДПМ може да ја истакне својата тежина со тоа што може да дејствува гласно, сложно и независно, но и да промовира начини на работа што ќе ја промовираат и домашната и светската култура.
Дали е загрозен и на кој начин ќе дејствувате за подигнување на статусот на писател(к)ите во општеството?
– Треба да се тргне од помиреноста со тоа дека писателите денес не го уживаат истиот статус и влијание во општеството, како што го уживале, на пример, пред дваесет, триесет или педесет години. Тоа е просто така, и тоа не е случај само кај нас: и ние писателите, како и сите други чинители, сме условени од општествено-политичките околности во кои живееме, а тоа е, пред сè, неолибералниот капитализам. Со нив, ризикот е книжевноста и уметноста да бидат „вшмукани“ од центрите на економска и политичка моќ, за свои цели.
Тука, свесното здружување на писателите може не само да пружи отпор давајќи алтернатива, туку и да придонесе за обезбедување конкретни придобивки за писателите, со што може и на допирлив начин да го подобри статусот на писателите во заедницата. За почеток, Друштвото може да зборува за повластен третман на писателите од страна на другите институции од културата.
Во каква состојба се наоѓа книжевната ревија „Стожер“ и какви се плановите околу нејзиното понатамошно објавување?
– Книжевната ревија „Стожер“ продолжува да се објавува со предодреден ритам, иако не е достапна за купување од страна на јавноста, поради самата природа на Друштвото како непрофитна институција. Редакцијата на „Стожер“ е во дослух со членството, а главниот и одговорен уредник, Славчо Ковилоски, исклучително добро и посветено ја работи својата работа.
За мене лично, „Стожер“ (и покрај проблематичноста на името, за почеток, од кое дише рустикална (фало)центричност), макар само како идеја, е една убава манифестација на радоста од тоа да се биде во друштво на писатели. Главниот предизвик пред кој е исправен „Стожер“, во оваа фаза од постоњето на Друштвото, е самата дистрибуција на списанието до членството. Но, уште поголем и поубав предизвик е вмрежувањето со други списанија од регионот и организирањето размена на книжевно творештво со други земји, преводи на (извадоци од) дела – од македонски и на македонски јазик.
Успевате ли да најдете време и за сопственото творештво, во овие околности што, пред сè, ви ги налага раководењето со Друштвото?
– Откако во „Или-или“ го објавив мојот последен роман, „Писмо за Глорија“, (кој за моја голема среќа беше финалист за наградата „Роман на годината“ на фондацијата „Славко Јаневски“, заедно со романи од Влада Урошевиќ, Венко Андоновски и Томислав Османли), малку паузирам со пишување. Но, постојано фаќам белешки, а пишувам и поезија.
Освен тоа, оваа година се навршува точно една деценија од отворањето на блогот „Булевар Ослободување“, на кој објавував разни мои текстови минативе години (раскази, есеи, колумни…), а се навршуваат и точно дваесет години од објавувањето на првата книга (збирка поезија), па планирам да се објави книга со избор од текстовите на „Булевар Ослободување“, а и (ре)објава на книга со песни.
Наградени автори на Конкурсот за годишните награди за 2023 година / Фотографија: Наташа Гелева
Доделување на Годишните награди – Најважен настан во ДПМ
Традиционалните годишни награди на ДПМ за 2023 година на добитниците им беа врачени на свеченост што се одржа на 18 септември во главната сала во Друштвото на писателите на Македонија во Скопје.
Наградата „Стале Попов“ за најдобра прозна книга во 2023 година ја доби романот „Ако се родат некакви чувства“ од Блаже Миневски, во издание на „Матица“.
Добитник на наградата „Ацо Шопов“ за најдобра збирка поезија за 2023 година е делото „Коњски житија“ од Зоран Анчевски, во издание на „Арс Ламина“.
Наградата „Ванчо Николески“ за најдобра книга за деца и млади за 2023 година ја доби делото „Земјата на заборавените сказни“ од Билјана С. Црвенковска, во издание на „Чудна шума“.
Наградата „Димитар Митрев“ за критика и есеистика за 2023 година ја доби книгата „Птици во аквариум: надреализам, 1924-2024“, од Лидија Капушевска-Дракулевска и Влада Урошевиќ, во издание на „Полица“. Наградата „Мост“ не беше доделена поради недоволен број пристигнати конкуренти.
Тони Димков
(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 248, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 21-22.09.2024)
