логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка


 Mozaici.Cemerski.jpg

Три сонца над Македонија на мозаичкиот диптих на Чемерски

Погледнете го авторот Глигор Чемерски, срамежливо застанат пред своето чудесно дело. Како и секој од нас, во моментов, и тој ја чувствува истата возбуда. Ако го прашаме што сакал да ни каже, може само да покаже кон ѕидовите. За него, работата е завршена. Поминат е потешкиот дел од патот, кога е создадено уметничкото дело. Преостанува оној другиот, полесниот, но можеби поважниот, кога ќе се случи неговото восприемање.

Ова е резиденцијален простор, на ова место многу угледни гости можеби првпат ќе се сретнат „во живо“ со уметноста на Македонија, а и со уметноста за Македонија. Среќен стек на околности е што овој мозаички диптих претставува едно од најсинтетичните дела на нашата уметност свртени кон сопственото битие.

Во творештвото, не само на еден човек туку често и на цели народи или епохи, синтезите се создаваат ретко и тешко. Во ликовната уметност тоа е дотолку потешко што е таа просторна уметност, а синтезите, знаеме, бараат временска вертикала. Како на просторот да му се вгради времето, со чисто ликовни средства? Што е она што на овој чудесен диптих ги држи заедно неолитска, античка и словенска Македонија без видлив конфликт? Километри простор од камче до камче, време населено во дух, згуснатост – колкава е раздалеченоста на сонцето во стварноста на вистинскиот простор, толкава е блискоста на сонцето во згуснатото време на мозаикот на Чемерски.

Начинот на кој времето се вградува во едно уметничко дело е една од најтешките творечки задачи. Во мозаичкиот диптих што е пред нас, таа е решена како „квадратура на кругот“ од шарени каменчиња, со поврзување на далечните времиња и состојби со исто толку далечни техники и постапки, карактеристични за целото творештво на Чемерски, а овде доведени до совршенство со една противставена усогласеност. Технички гледано, „временската вертикала“ е создадена со помошта на симболите и артефактите од различни времиња, а нивното единство, на ликовен план, воспоставено е со симбиозата на разните и меѓусебно далечни ликовни постапки. Така, со еден пристап, кој привидно личи на произволен синкретизам, сродните нешта расфрлани низ времињата и просторите, се поврзуваат во духот со различни стилски постапки. Она што Чемерски го нарекува „жива Византија“, колоритот и опитството на византиското сликарство го испреплетува со модерното експресионистичко искуство. Кохерентноста на светот (од цели површини) е раздробена со импресионизмот, а веќе со експресионизмот почнува буричкањето по утробата на тој свет. Главната цел на секоја уметност е да ја состави целината, а главното прашање на модерната уметност – може ли од раздробените делови, од трошките и од расфрланите камчиња повторно да се воспостави таа изгубена целина.

Двата навидум независни мозаика од најновото, а можеби и најамбициозно дело на Чемерски, треба да се посматраат како единствено остварување, како две поли на еден и ист грандиозен диптих кој контрапунктски се надополнува. Во прашање е една целосна визија што созревала со години и потоа наеднаш се олицетворила, дури до најситните детали. Низ обата мозаика тече истата приказна, како во два паралелни света, во два ту противставени ту комплементарни колорита. Поголемиот мозаик од диптихот е насловен „Македонија – светла земја“, а помалиот „Македонија – земјата памети“. Каква е разликата меѓу нив и каква е врската меѓу нив?

Ова е мозаик за Македонија направен со раката на еден уметник кој минал низ многу светови и Македонии за да стигне до онаа родена од сопственото око, како од некое прапраморе. Оваа композиција со две различни крила свртени кон две различни страни на светот, оваа симфонија во пердувесто бело, ова сонце од златни лушпи направено, ова сино езеро што се влева во темното ултрамаринско море, ова смарагдно татковинско лозје со замислено бледо момче загледано во магичната птица феникс која само што не ја изела уроборската змија, опкружено со овоштарници, со јаболкници слични на трендафили, со зурли и тапани, со ора предводени од добриот пастир, со стари амфитеатри со маски, со свирач седнат под кулите на градот за кој само тој не знае дека е Охрид, овие познати и мили предели, овие Ерихонски труби под родното небо и над родните бавчи, оваа оркестрација и пулсирање на бои, сето тоа е само дел од возбудата што ја донесува уметничкиот впечаток. Значењата, сами за себе, можат да се стокмат, но срцето не може да не' излаже. Над целиот предел лежи тешкото златно сонце како благослов и се' под него огреано е од неговиот сјај кој стреми да му се врати во миријади невидливи фотони кои ја создаваат густината, растојанијата меѓу предметите, осмиците на патиштата кои ги поврзуваат градовите и луѓето од обете страни на централната елипса под сонцето, елипса како Средоземно Море или око, око од чии длабочини се раѓа она што е централна фигура на поголемиот мозаик, комплементарна со сонцето, сликата на човекот во кајак.

На тој поголем мозаик даден е животот на Македонија, нејзиниот минерален и растителен свет од кој ќе се родат уметничките и културни артефакти прикажани на помалиот мозаик наречен „Што памети земјата“. Навистина, што памети земјата? Она што го гледаме на тој помал мозаик од диптихов е култура. Културата е она преку што паметиме, но и она што го овозможува паметењето, што нас самите не' помни. Сликата на Големата мајка, комплементарна со уроборосот од поголемиот мозаик, како симбол на вечното кружење и обновување на природата, ја потцртува древната автохтоност на насликаниот простор. Кога покрај златната античка маска ќе се најдат иконографски верните ликови на светите Кирил и Методија и стилизираните, како букви шилести лица на св. Климент и св. Наум – заедно со глаголското и кирилското писмо – историската вертикала се воспоставува спонтано, според некој внатрешен автоматизам. Централната фигура е играчот од Стоби кој ликовно ги вклучува асоцијациите на идеалниот човек на Витрувие, нацртан од Леонардо, врамен во идеалните геометриски тела, кругот и квадратот. Но, тој круг во квадрат, исто така, е сонце, според ликовната претстава, но и според значењата, со што и ликовно и метафизички се потцртува и сончевата загатка на Кокино, од дното на мозаикот. Така се собираат на едно место трите сончеви симболи од три различни сфери кои, заедно, греат над Македонија како трите сонца од народната песна. И во средиштето на сите три е човекот, во тројната иконографска претстава на сонце, бог и уметнички лик.

Византиското сликарство не знае за перспектива, тоа е заситено со сопствениот внатрешен сјај свртен само кон внатрешните хоризонти. Зародокот на перспективата, како навестување на патиштата по кои ќе тргне Европа со ренесансата, видлив е, меѓутоа, тоа го знаеме сите, на фреските од Нерези или на мајсторските дела на Михајло и Евтихие од „Богородица Перивлептос“ во Охрид. Тој византиски свет со бегло навестена перспектива роден е тука, на наша почва, и згаснал тука. Ретки се, но не се непознати појави, тековините на старите култури и на старата уметност да се родат во нов вид, по многу години или векови, како што на пример профилите и линеарноста на старата египетска уметност се појавија на платната на модерната уметност на 20 век. Чемерски е еден од оние големи сликари и кој, небаре разбуден од сонот од приказната за заспаната убавица, го продолжува чекорот започнат и смрзнат во воздухот пред седум века. Неговата врска со Византија не е само во златото или синилото на византискиот колорит, и не само во нејзиното вгнездување во модерното сликарство, заедно со гласовитата синтагма „жива Византија“, туку и во тоа продолжено движење, во таа обновена перспектива на еден трајно скаменет, чудесен, но бесперспективен свет.

Перспективата на ова грандиозна мозаичка композиција дадена е преку пловидбата или, поточно речено, преку летот на гемијата и осамениот гемиџија од средишниот дел на мозаикот, под големото златно сонце. Длабочината и просторот, се разбира, а со тоа и внатрешната перспектива, дадени се во движењето од каменче до каменче, во бујната оркестрација на белото во бројни модулации под златната усвитеност на сонцето. Тоа се инакви перспективи со внатрешни, метафизички димензии. Но, вистинската, или барем реалната, земна перспектива дадена е токму преку лаѓата која се кренала над своето море и летнала кон безмерноста на просторот. Има тука нешто од грандиозните ликовни претстави за постанокот, но и за крајот на светот. Кој е тој што седи во лаѓата, Бог кој лебди над водите додека го создава светот, или неговиот Син анаграмски скриен во рибите кои пливаат околу лаѓата, кои ќе го наранат светот без да се потрошат. Или станува збор за Икар кој опасно му се приближува на сонцето? Или за Ное кој се спасува во својата арка? Или е во прашање просто убавината и младоста на светот, олицетворена во некое вечно младо божество, сето она што само уметноста може да го собере на едно место, под својот драгоцен покрив?

Ова е радосен ден за Македонија и вистински празник на нејзината уметност. Земјата помни затоа што уметноста не заборава.

 Акад. Митко Маџунков

 


 



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…
Август 29, 2024
TviTER231

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга на годината, напишана на македонски јазик, ‘Браќа Миладиновци’. Тоа беше мојата книга ‘Жедби’, со поднаслов ‘Престапни песни’. Во неа, во шест циклуси, опеав неколку…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 1891
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

„ПОЕЗИЈА ОД МАКЕДОНИЈА“ и „Версвил“

Авг 19, 2023 Литература 2400
TVIT762
Реномираното меѓународно списание за поезија „Версвил“, својот најнов број во целост го…

Беседи

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Како што постојат места на земјата на кои успева само еден вид растение и нема такви други места на кои истото растение би растело, така и во Црквата Христова постои...

 Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Незамисливо е да се биде христијанин без подвиг и крст. Оној што води лесен живот не може да се нарече христијанин. Некои луѓе отсекогаш верувале дека христијанин е оној кој...

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Тоа бил празникот на христијанското царство, кое се родило под закрилата на Крстот, во денот кога царот Константин го видел Крстот над кој пишувало:: „Со ова ќе победиш…” Тоа е...

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Во Ветената земја - Палестина, дадена на израилскиот народ од Бога, во планините на Галилеја се наоѓа градот Назарет. Во тоа време тој бил толку непознат и малку важен, што...

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Самиот тој, со својот начин на живот, е олицетворение на покајанието. И нормално, не би ни можел да биде повикан од Бог да проповеда покајание ако целата негова сила не...

БОГОРОДИЦА

БОГОРОДИЦА

„Испитувајќи што му е најпотребно на молитвеникот за да беседи со Бог, по кој пат доаѓа молитвата, Богородица го пронаоѓа свештеното тихување..., оддалеченост од светот, заборав на сè земно и...

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

И колку славно било Нејзиното успение! Со каква светлина сјаело Нејзиното пречисто лице. Колку прекрасно, неописливо, неспоресливо благоухание извирало од нејзиното пречисто, приснодевствено тело, како што пишува св. Дионисиј Ареопагит,...

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Многу е важно правилно да разбереме и да ги запомниме зборовите на тропарот на великиот празник на Успението на Пресвета Богородица: „... По Успението не си го оставила светот, Богородице...’’.Нејзината...

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

А и зошто Господ, пред почетокот на Преображението ги избира најглавните од апостолскиот лик и ги возведува со Себе на гората? Секако, за да им покаже нешто големо и таинствено....

« »

Најново од култура

Православен календар

 

15/11/2024 - петок

Светите маченици Акиндин, Пигасиј, Анемподист, Автониј, Елпидифор и другите со нив; Преподобен Маркијан Кирски; Светиот свештеномаченик Викторин, епископ Патавски;

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на св.бессребреници  и чудотворци Кузман и Дамјан 1/14 ноември 2024

Тропар на св.бессребреници и чудотворци Кузман и Дамјан 1/14 ноември 2024

Свети бессребреници и  чудотворци, Козмо и Дамјане, посетете ги нашите немоќи,   бесплатно примивте, бесплатно давајте ни.

Тропар на св. Христови апостоли Стахиј, Амплиј, Урван, Наркис, Апелиј, и Аристовул 31 октомври / 13 ноември 2024

Тропар на св. Христови апостоли Стахиј, Амплиј, Урван, Наркис, Апелиј, и Аристовул 31 октомври / 13 ноември 2024

О достославни ученици Христови,вие Бисерот го најдовте,радоста со родот човечки ја споделивте,со неа исполнети маките и прогоните за трици ги...

Тропар на св. Христови апостоли  Клеопа, Терциј, Марко, Јуст и Артем 30 октомври / 12 ноември 2024

Тропар на св. Христови апостоли Клеопа, Терциј, Марко, Јуст и Артем 30 октомври / 12 ноември 2024

Апостоли свети Христови,трагајќи по патот на слободата Христа го пронајдовте,со учењето за бесмртноста темнината на незнаењето ја осветливте,молете се о...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная