Нова Македонија: Македонскиот Уставен суд го поддржува верскиот фанатизам?

Во 1999 година Советот на Европа во кој членуваат сите европски држави, меѓу нив и Македонија, освен Белорусија, донел Препорака за религија и демократија што се однесува и на верското образование. Во тој вид образование, Советот гледа шанса младите да се спасат од изопаченото сфаќање на религијата, кое денес во светот создава многу проблеми, па дури овозможува и регрутирање терористи

Советот на Европа, кого сочинуваат 47 европски држави, освен Белорусија, и низ чиј експертски филтер таму некаде во средината на деведесеттите ни минуваше секој поважен закон, пред точно десет години, во 1999-та, донел „Препорака за религија и демократија 1396“ објавена во Службениот гласник на Советот во јануари 1999 година која се однесува на државите-членки. Тоа во овој момент за нас не би било толку битно, доколку не станува збор за препорака што се однесуваат и на религиското образование кое кај нас неодамна беше укинато со одлука на Уставниот суд.

Препораката не е донесена случајно. Европските држави, меѓу кои има и такви чија државност и чија црква се најмалку 30 пати постари отколку што е тоа случај со нас (што е уште поинтересно, во моментот на донесување на препораката Македонија веќе имаше четиригодишен статус на членка на Советот), во точката 8 заклучиле:

„Многу конфликти исто така се појавуваат од меѓусебното непознавање, стереотипите кои произлегуваат и, најмногу од отфрлањето. Во еден демократски систем, политичарите имаат должност да ја заштитат целокупната религија од поврзување со активности кои се извршени, на пример, од страна на фанатични религиозни малцинства“.

Фанатизам

Значи Советот, односно неговото Собрание воочил уште на крајот од минатиот милениум дека еден од клучните проблеми за многу конфликти е незнаењето и стереотипите, како и дека политичарите имаат улога да ја создадат линијата која ги раздвојува религијата и верата од нејзината интерпретација од страна на фанатиците.
Лекот, според Советот е во образованието. Затоа во точката 10 се вели дека „образованието е клучот за борба против незнаењето и стереотипите“. И додава:

„Наставните планови во училиштата и универзитетите итно мора да бидат ревидирани, за да се поддржи подобро разбирање на различните религии“.

Со други зборови, тоа значи дека во училиштата на европските држави треба да се овозможи верско образование, зашто тоа е начинот за борба против стереотипите и незнаењето што, пак, го смалува ризикот од конфликти врз верска основа и оневозможува религиските теми да паднат во рацете на религиските фанатици. А, како фанатиците ја извршуваат таа своја улога, може лесно да се види преку дејствувањето на Ал Каеда или, ако сакате, преку делата на муџахедините во текот на војната во БиХ. Следењето на оваа логика, не значи ништо друго освен дека Уставниот суд на Македонија, со својата одлука всушност му прави услуга на верскиот фанатизам и ги потхранува стереотипите и незнаењето во врска со религиите во Република Македонија. Колку треба да се биде стручен за да се направи тоа, е сосема друга приказна.

Повеќе учење

Но, според истата препорака, Советот на Европа повеќе го претпочита изучувањето на религијата „како основен дел од историјата, културата и филозофијата на човештвото“, отколку давањето „религиозни инструкции на сметка на часовите во врска со религиите“. Како што еднаш веќе рековме, тоа значи помалку молење на часовите, а повеќе учење со цел „да се поддржи подобро разбирање на религиите“. За земја како Македонија каде пред само осум години се водеше војна меѓу македонските христијани и албанските муслимани, таквото образование сигурно е еден од клучните моменти за обезбедување мир во наредните години. Но, кој знае, можеби тие од Советот на Европа не знаат што прават. Токму затоа веројатно Белорусија не е членка, па што и фали.

Поради сево ова, Парламентарното собрание на Советот на Европа, смета дека треба да се „осигури слобода и еднакви права на образование на сите граѓани без оглед на нивните религиозни убедувања, обичаи и обреди, да осигури еднаков пристап кон јавните медиуми за сите религии и да промовира едукација во врска со религиите“.

Исто така, Советот на Европа побарал да им се препорача на државите членки да го „забрзаат учењето во врска со религиите како групи на вредности кон кои младите луѓе мора да развијат разумен пристап, во рамките на едукацијата поврзана со етничкото и демократското општество“. Значи, поентата на Советот на Европа не е младите да научат да се молат, туку да развијат разумен пристап кон групата вредности што ги нудат религиите.

Спротивното би значело да се игнорира дека на истите тие млади луѓе, религиските вредности можат да им бидат претставени во изопачена варијанта, а тогаш работите навистина стануваат сериозни.

Демократијата и религијата не се некомпатибилни

Според Советот на Европа, битно е да се „промовира учењето во училиштата за компаративна историја на различни религии, нагласувајќи го нивното потекло, сличностите на некои од нивните вредности и разликите во нивните обичаи, традиција, празници; да ги охрабри проучувањата на историјата и филозофијата на религиите и универзитетски истражувања во врска со тие предмети, паралелно со теолошките студии..., да се избегне - во однос на децата - каков било конфликт помеѓу државната едукација во врска со религијата и религиозните убедувања на семејствата во однос на оваа многу чувствителна проблематика“.

Впрочем еве неколку извадоци од Препораката за религија и демократија:

„Демократијата и религијата не се некомпатибилни, напротив...

- Религијата, преку нејзината морална и етичка обврска и вредностите што ги поткрепува, нејзиниот критички пристап и културно изразување, можат да бидат основен партнер на демократското општество...

- Проблемите се појавуваат кога властите се обидуваат да ја користат религијата за свои цели или кога религиите се обидуваат да ја злоупотребат државата...

- Многу конфликти се појавуваат од меѓусебно непознавање, стереотипите кои произлегуваат...

- Образованието е клучот за борба против стереотипите и незнаењето....Наставните планови во училиштата и универзитетите итно мора да бидат ревидирани за да се поддржи подобро разбирање на различните религии...

- Да се промовира едукација во врска со религиите...

- Да се забрза учењето во врска со религиите како група на вредности кон кои младите луѓе мора да развијат разумен пристап...

- Да се промовира учењето во училиштата за компаративната историја на различни религии, нагласувајќи го нивното потекло, сличностите на некои од нивните вредности и разликите во нивните обичаи, традиција, празници итн...;

- Да се охрабри проучувањето на историјата и филозофијата на религиите и универзитетските истражувања во врска со тие предмети, паралелно со теолошките студии...;

- Да се избегне - во однос на децата - било каков конфликт помеѓу државната едукација во врска со религијата и религиозните убедувања на семејствата...
 
Автор: Дарко Јаневски