Прот. А. Дубњин - ВОСПИТУВАЊЕ НА ДУШАТА

ВОСПИТУВАЊЕ НА ДУШАТА

Совевиден систем на внатрешна контрола, на детето може да му помогне да ги сочува телесното п духовното здравје во светот на машините, телевизорите и компјутерите. Неговото создавање треба да постане главна задача на денешните родители кои му посакуваат добро на своето дете.
Пред се, нивна света обврска е да му даваат правилен животен патоказ. Тогаш никакви телевизиски јунаци нема да станат негови идоли и штетните влијанија на паднатиот свет нема да бидат во состојба непречено да се поигруваат со неговата душа.

За православните луѓе, за верниците, таков ориентир, едниствен што не подлежи на никаков сомнеж, претставуваат Христовите заповеди. Само потпирајќи се на нив, човекот може да даде исправна духовна оценка на се она што се случува со него. Во спротивно, повлечен од брановите на сопствените страсти, не согледувајќи во својот живот никаква виша смисла, тој потонува во морето на секојдневниот живот, се повеќе нурнувајќи во морската ширина на гревот.

Правилното христијанско воспитување и за душата полезните влијанија, детето треба да ги добива во рамките на побожното и сложно семејство, а пред се во Црквата. Овде постојат значајни моменти: правилен и благовремен избор на духовник за детето, проблемот на постовите и многу други. Ќе се задржиме на некои од нив.
На пример, како да му се направи животот на детето занимлив, исполнет и радосен, без телевизор, без компјутерски „игри“, без „сони плејстејшн“, без „Мек Доналдс“ и без „кока-кола?“ Како да се исполни духовната содржина, притоа не скратувајќи му ја играта на детето и утехите што како на дете му припаѓаат?

Од родителите зависи како ќе му покажат на детето (не со зборови, туку со дело), како може да се радува на животот и притоа да биде православен. Ученикот во ниските одделенија треба да има веќе нешто интересно да им се спротивстави на забавите на своите врсници, не завидувајќи им на оние кои веќе ги виделе сите „цртани филмови“ и „игри“. Добро е ако, разговарајќи со другарите за вчерашниот неделен ден, тој може да каже: „А ние, пак, вчера бевме таму и таму и го видовме тоа и тоа“. Тоа може да биде, на пример, манастир, излетничко место, посета на семејните пријатели...
Навлегувајќи во адолесцентско доба, детето неизбежно ќе се судри со искушенијата на лесен и пријатен живот „според страстите“; врз него ќе надојде порој на пропаганда за удобен жи¬вот, распуштеност и разврат. Затоа, добро би било, неговата душа однапред де се зацврсти со претставата за подруг животен пат, за што е речено: А тесни се вратите и тесен е патот што водат кон животот, и малцина го наоѓаат (Мт. 7:14).
За православното дете многу е полезно да ја познава, не само својата парохија и својот свештеник, туку некое време и да престојува во манастирите што сега се препородуваат во градовите и во селата. Тоа нема само да ги прошири неговите видици, туку ќе придонесе и за неговиот духовен напредок.

Влегувајќи низ манастирските порти, детето преминува одредена граница. Посебно јасно тоа се чувствува во градските манастири: пред малку бевте на шумната улица што остава впечаток на масовно лудило, а сега пред вас е поинаков свет кој живее според подруги закони. На свој начин - жива икона на небесното Царство. Покажете му ја тогаш на детето таа икона.
Да се воведе детето внатре, во тој подруг, „поинаков“ манастирски свет, објаснувајќи му ги претходно правилата на однесување во манастирот, покажувајќи му ги монасите во текот на богослужението и извршувањето на послушноста, да го одведеш кај јеромонахот по благослов - сето тоа може да се направи и кога детето е се уште сосема мало.

Попатно, мајката или таткото, ќе му раскажат дека монасите уште се викаат „иноци“ зара¬ди тоа што тие се „ини“, т.е. поинакви, а тоа значи дека тие не живеат како другите луѓе, бидејќи се оддалечиле од светот за да Му служат исклучиво на Бога и за да се молат за спасението на луѓето...
Повозрасните деца ќе ги заинтересира историјата на манастирот; нив можете да ги одведете на екскурзија. Често екскурзиите во православните манастири ги организираат училиштата по веронаука при храмовите. Нашите предци многу го сакале таквиот вид на благочестив семеен одмор (од секојдневниот метеж), како што е поклоничкото одење во далечен манастир. Најчесто ги посетувале: Троица - Сергеевата лавра, Оптинскиот манастир, Дивјеево.

За децата тоа претставува уште и забавно патување со подготовка, со пакување, со радост заради претстојниот пат. Многумина ги паметат таквите поклонички патувања преку целиот живот. Природно, од низа причини, тие не можат да се преземаат често, ама со тоа, за нив, ќе биде посериозна и поинтересна подготовката, така што тие длабоко ќе се задржат во сеќавањето на детето.

Најдобро е да се помине некое време во манастирот, да се вклучи во манастирскиот живот. Поедини неделни училишта, за учениците организираат своевидни детски летни одморалишта при познатите манастири, каде што децата за време на распустот можат и да посетуваат богослужби, и да се капат во реката, и да шетаат, и да ги извршуваат послушанијата поврзани за одржувањето на храмот или на манастирската порта, како и во манастирската бавча, во полето или во шумата...

Во многу манастири има бесплатни конаци за поклониците, каде што може да се спие по неколку дена и да се работи за доброто на манастирот. Возрасните заправо можат да се упатат таму со децата од адолесцентска возраст.
Градските манастири, обично надвор од градот, имаат свои испоснички ќелии, помошни стопанства, каде што, исто така, со задоволство ќе примат поклоници - помошници.

Православните руски манастири со нивните светињи, со чудотворните извори, со своето славно историско минато, исто така, се слика на вистинската, жива татковина.
Манастирот - тоа е место каде што се чувствува струењето на новиот живот. Истото тоа, макар што на малку подруг начин, може да му се пружи на детето, да го осети на православните гробишта...
Ние веќе говоревме за тоа дека, благодарејќи на „масовната култура“, во детската свест се всадува претстава за животот и за смртта што е повеќе лекомислена и сосема туѓа на православното сфаќање на светот. Како да се воспита детето да нема ни паничен ужас од смртта, ни навики за смртта, која ја всадуваат во неговата душа современите погледи?

Во тоа од голема помош ќе биде таквото благочестиво и полезно дело, како што е посетувањето на гробиштата. За ползата од посети на гробиштата пишувале светите Отци. Современите православни педагози во потполност го делат тоа мислење и во поглед на децата: за нив, исто така, е многу полезно да престојуваат на гробиштата. Пред се, покрај гробовите на своите ближни.

Да му се зборува на детето за смртта е најдобро овде, во мирот и во тишината, меѓу брегчињата на гробовите, оградите, крстовите. Сите размислувања за минливоста на овоземните задоволства што се изречени во обична ситуација, помалку отуѓено, овде се доживуваат подруго, подлабоко, поинтензивно. На гробиштата, на посебен начин се чувствува единственоста и неповторливоста на секоја човечка личност и вредноста на животот што ни го дарувал Бог.

Добро ќе биде ако децата и помогнат на мајката да ги исчисти гробовите на роднините, напролет да посади цвеќе, да запали свеќа под крстот и, што е најважно, ако децата навреме се навикнат да се молат за покој на душите на починатите роднини, како и за другите православни христијани кои се таму сохранети.

Постои благочестив обичај - да се дојде заради молитва на гробот на праведникот, кого Црквата уште не го канонизирала, ама кој ужива спонтано почитување од црковниот свет.

На гробиштата живо е присутен вечниот живот. Гробиштата се такво место што посебно упатува на духовни разговори и размислувања. На гробиштата се зацврстуваат семејните врски, со воспоставува жива врска меѓу времињата и поколенијата.
Говорејќи за семејното четиво, за крај, го оставивме најважното: читање на евангелието на децата, тој убав и духовно полезен обичај, без што е незамисливо правилното христијанско воспитување. Тој обичај постоел секогаш и сега постои во многу православни семејства.
Денешните родители, најчесто, на своите деца им читаат евангелие додека се тие болни или пред спиење, кога детската душа е најприемлива и кога е помалку зафатена со секојдневните грижи. Телесниот принцип на личноста за време на болеста стивнува, се смирува; пред спиење, кога детето веќе лежи во креветот, кога дневниот метеж се повлекува и детето има поголема потреба од мајка и од татко.

Искуството покажува дека треба што е можно порано да се започне со читање на вистински текстови од Новиот завет заедно со децата. За тоа, во книгата „Кога децата се болни“ пишува свештеникот Алексеј Грачов. „Понекогаш, вели тој, родителите не можат да се одлучат да почнат да им читаат на децата вистинско евангелие - им читаат „Детска Библија“. Веќе од седмата - година може да се чита вистинско Свето Писмо за детето да би се навикнувало на духов¬ната храна со вистинска вредност. Не треба да се одгледува со вештачка храна, туку со мајчинско млеко“.
До тој ист заклучок доаѓаат многу православни родители врз основа на сопственото искуство. Мајката на две мали деца ни ги соопштува своите забелешки. Таа била вчудовидена од огромниот впечаток, што вистинското (а не прилагоденото за деца), Слово Божјо го остава врз децата од 8 и од 5 години: тие ги доживуваат Божјите заповеди преку читање на „вистинско“ евангелие „како непосреден повик што им е упатен на нив“.
Таа, мајка им, ги советува сите родители: евангелие (вистинското, не прераскажано) може селективно да му се чита на дете од околу четири години. Ако добро се познава Новиот завет, не е тешко да се пронајде помал извадок што би претходел на доаѓањето на некој празник. Тоа четиво е посебно важно, бидејќи на тој начин почнува христијанскиот живот, кој не се одделува од „Библијата“.

Психолозите велат дека времето пред спиење, кога детето веќе лежи во постела, е најповолно за доверливи разговори. Поедини родители, по краткотрајното читање, сакаат да разговараат со децата; забележано е, на пример, дека малите деца со задоволство одговараат на прашањата во врска со прочитаното четиво, споредувајќи го со она што го слушнале во сопствениот живот.

(Продолжува)

Korica.Detetovosvetotnatv.jpg