Промотивно слово на книгата„Духовната доктрина на Свети Климент Охридски“
Книгата „Духовната доктрина на Свети Климент Охридски“ е напишана во 1982 година во Рим од митрополитот Преспанско-пелагониски и администратор Австралиско-новозеландски г. Петар, како завршен труд од магистерските студии на тогаш (но и сè уште) најпрестижната римска црковно-просветна институција – Понтификалниот универзитет Грегоријана. Со тоа се заокружуваат неговите студии на Институтот за духовност и така се вбројува во малубројната група на тогаш најучените македонски теолози. Потребно е да се истакне дека трудот е работен и одбранет под раководство на проф. Томас Шидлик, кој подоцна ќе стане и кардинал, еден од најеминентните професори и познавачи на патристиката и на источно-православната теологиија, а воедно и докажан, искрен и долгогодишен пријател на Македонија и македонскиот народ.
Печатеното издание претставува внимателен превод којшто скруполозно го следи италијанскиот оригинал, дури и во формата. Во него не е ништо додадено, ниту одземено, а текстот е претставен во идентична форма, до точка, така како што е напишан на италијански пред скоро цели 35 години, години коишто денес се повод за свеченото одбележување на годишнината од архиерејската служба на авторот. Објавувањето на пишаниот труд на македонски јазик, пак, се случува кога, според Божјата промисла, ќе се исполни времето.
А Божјата промисла е неиспитлива и чудни се Божјите патишта. Кој може да разбере зошто беше потребно да минат десетици години од Христовата проповед, распетие и воскресение, за да бидат вписмени четирите евангелија? Од друга страна, пак, познато е дека евангелската порака Христос и апостолите најнапред ја пренесоа на својот народ, а дури потоа и на останатите народи.
Овде, пак, обратно, по истата таа Божја промисла, ова четиво најнапред го слушнаа и читаа надвор од Македонија, а понашено на македонски јазик, се појавува дури денес! Така и ова слово за свети Климент го чекало своето време и било потребно да не собере и да се открие во годината на јубилејни празнувања: 1100 години од блаженото упокојување на Орхидскиот чудотворец, кому книгата е посветена, а и 35 години од епископската служба и 70 години од раѓањето на авторот.
Чуден е патот на свети Климент, а не помалку и оној на писателот на оваа книга. Уште од млади години свети Климент ги придружува светите браќа за време на нивните мисии. Веројатно тој учествува и во подготовките за најзначајната мисија со којашто тие оставија неизбришлива трага во светската историја, а посебно во историјата на словенските народи. Тој ги преживува сите искушенија и премеждија со останатите собраќа во Моравија, каде наместо да бидат добредојдени и прифатени, тие се и злодојдени и злоиспратени. За прв пат по долги години на напорната и мачна мисија во Моравија, првиот значително позитивен пресврт се случува во Рим, кога папата Адријан II ги прифаќа образложенијата на словенската мисионерска група, го благословува словенскиот јазик и словенското писмо и како потврда на тоа во базиликата Санта Марија Маџоре за првпат се гласи словенска песна и на словенски јазик се служи служба. Се чини дека Бог конечно погледна на маките и страданијата поднесувани во Негово име и дека конечно е добиена видлива потврда и признание за сите напори и жртви, па и благослов за успешно продолжување на мисијата. Но, токму во тие моменти на духовно олеснување и најголема радост, повторно според неразбирливата Божја промисла, Бог решава да го прибере при себе свети Кирил, изумителот на новото писмо, неуморниот работник, енергичниот филозоф, умот и двигателот на групата. Само на момент, да се обидеме да се навратиме во тие времиња и погледнеме во од тага и бол скршените браќа и собраќа, кога едно големо „зошто“ останува без одговор, кога единствената утеха се наоѓа само во цврстата вера и доверба во Бога, во силната убеденост дека ништо не се случува надвор од Божјата промисла, колку и да е тоа тешко, болно и неразбирливо. Семејната трагедија прави пресвртница во животот на тогашниот о. Јован и во Рим го одведува писателот на оваа книга, кој истата таа година станува Петар, земајќи го на себе името на првоапостолот и првиот епископ римски. Свети Климент Охридски, пак, името го добива по светиот маченик Климент, ученик на апостол Петар и четврт по ред епископ на Рим, коешто се случило најверојатно при неговото ракополагање во свештенички чин во некоја од римските цркви. По привремениот престој во Рим, обајцата се враќаат во нашите краишта како учители и епископи. Свети Климент ќе дојде во Кутмичевица и во Охрид ќе ја основа првата организирана образовна институција на словенски јазик, а по неколку години ќе биде хиротонисан за епископ и така ќе стане првиот словенски архиереј. Владиката Петар, пак, неколку години ќе предава на Богословскиот факултет во Скопје, а истовремено ќе биде поставен и за надлежен архиереј на епархијата со која раководи еве веќе цели 35 години.
Тоа значи дека неслучаен е изборот на митрополитот Петар да пишува за свети Климент Охридски токму во Рим, каде патиштата чудно им се испреплетуваат, да пишува за неговата духовност и теологија врз основа на од него и за него запишаните сведоштва. А свети Климент, самиот е богата ризница и неисцрпен извор, и за него, колку говорат неговите пишани дела, уште повеќе говорат од него сторените дела. Веќе беше спомнато дека тој е основач на Охридската школа, која ние често ја именуваме како „првиот балкански и европски универзитет“, низ која ќе минат дури 3.500 ученици. Бројот е импозантен и за денешните, но уште повеќе за тогашните времиња, а тоа секако дека индиректно сведочи за исклучителните организациони, но и анимирачки способности на светиот учител од Охрид. Секако дека желбата за ука и запознавање со новото писмо значително придонеле кон зголемениот интерес, но без сомнение, најголем удел во привлекувањето и прифаќањето на учениците, но и нивото задржување, зголемување, па и понатамошно ангажирање во црковната свештена и просветителска дејност, има свети Климент. Ова е веројатно прилика да си спомнеме и за сите негови, повеќе незнајни отколку знајни соработници, учители и свештеници, кои, споделувајќи ја неговата ревност и желба за распространување на евангелските и светотаински вистини кои водат кон Христа и кои ја градат и надградуваат Црквата, самите за навек се вградиле во рамноапостолското црковно-просветителско дело. За тие и таквите светоклиментови духовни подвизи пишува митрополитот Петар, и тоа со почит и радосна јасност, во првиот дел од својата книга, која го проследува целиот живот на светителот, се до неговото блажено упокојување. Во таквиот книжевен потфат, тој постојано се навраќа и ги набројува различните мислења на научниците и нивните претпоставки околу бројните нејаснотии, но сето тоа без да го отежнува текстот, давајќи на крајот свој став и свое мислење. Најголемиот дел од книгата, разбирливо, е тематски посветен на учењето на свети Климент. Таа е поделена во неколку групи, но првата започнува со светиклиментовата мисла за она коешто и царот Соломон го беше побарал од Бога – а тоа е вистинската мудрост. По нив, разбирливо следат нераздвојните од мудроста и меѓу себе – љубовта, верата и надежта. Забележливо најголем дел од книгата се задржува на молитвата, за што свети Климент размислува и поучува врз основа на личниот опит и црковната потреба. Посебно е издвоено светиклиментовото инсистирање на заедничката молитва, истакнувајќи го притоа исклучителното значење на евхаристиската молитва. Како услови на молитвата, тематски се обработуваат светиклиментовите размисли за братската милост, гостопримливоста, милостината, правилното однесување кон земните добра. Последниот дел од книгата се задржува на највозвишените теми посветени на аскезата како услов за молитвата, па тука се говори за очистувањето, за постот, за гревот и покајанието, за молитвеното тихување.
Без сомнение, книгата содржи сериозен научен приод кон една исклучително значајна тема како што е духовната доктрина на свети Климент, но тоа не му пречи на авторот да користи чист и јасен збор, та да биде читлива и разбирлива не само за книжевните научници, туку и за секој читател. Значаен придонес кон разбирливоста и јасноста на текстот се должи на квалитетниот превод направен од м-р Момчило Павловиќ, професор во Македонската православна богословија „Свети Климент Охридски“ во Драчево.
Книгата е молитвен спомен за големиот учител и просветител, чудотворец и светител, но и израз на благодарна почит за сето тоа што свети Климент го има сторено за сите народи, но посебно за нашиот народ и Црква. Тој е наш патрон и духовен родител, а нему, како и на телесните родители, ние не можеме никогаш да им се оддолжиме, но не смееме да престанеме да се обидуваме тоа да го чиниме. Затоа што преголем е дарот којшто Свети Климент ни го оставил во наследство, кој со себе носи и аманет за незаборав за навек.
Во годината кога се одбележуваат 1100 години од блаженото упокојување на свети Климент, нека се честити годишнините на авторот на ова дело – Неговото Високореосвештеснтво, Митрополитот Петар, со искрени желби, Семилостивиот Господ да му дарува со мудрост, сила и трпение уште долги години да раководи со оваа епархија, а секоја следна годишнина да биде одбележана со ново авторско издание. На многу години!
проф. д-р Ѓоко Ѓорѓевски
декан на Православниот богословски факултет, Скопје
Извор:
Св.Антим Никомидиски; св.мч-ка Василиса
