КОСТА ПЕЕВ, ЛИНГВИСТ

Речниците се сведоштво за културната физиономија

Како енциклопедиско дело што ги памети и чува од заборав културните одлики на Македонците од Егејска Македонија,беше оценет новиот, петти том од Речникот на македонските говори во југоисточниот егејски дел, на лингвистот Коста Пеев. Во речникот на повеќе од 400 страници има 2.000 збора, кои почнуваат на буквите Р и С. Кон зборовите се додадени и поголеми објаснувања со кои се доловува животот, обичаите, речниците, пригодите во кои тие се користеле во Егејска Македонија. Пеев истакнува дека речниците треба да имаат водечка улога во чувањето на културната меморија на народот.

* Вашето дело беше оценето како енциклопедија за обичаите, јазикот, начинот на живеење, историјата на народот од Егејска Македонија. Доволен ли е речникот сам, како научен труд, да ги зачува од заборав културните одлики од тие простори?

- Речникот претставува само една форма, едно сведоштво за богатството на изразот, или пошироко за културната физиономија на еден дел од нашиот народ, сегмент, но многу важен, што децидно е потврден во следниот исечок од рецензијата на академикот Блаже Конески: „Кукушкиот говор (или пошироко Речникот) ги надминува чисто лингвистичките рамки зашто заштитува и одбранува од заборав многу важен момент од нашата национална посебност“.

ГОВОР БЕЗ ТЕРИТОРИЈА

* Пристапот на наши истражувачи во Егејска Македонија е тешко изводлив. Како вам ви успеа да соберете толкав материјал од таму?

- Познато е дека основниот постулат на дијалектот е територијата каде што тој се зборува, за жал, југоисточните говори во Егејска Македонија во текот на Втората балканска војна, делумно и во Граѓанската војна во Грција, останаа без тој природен постулат. За илустрација да споменеме дека не мал број македонски населби од споменатиот дел, во летните месеци 1913 година под ужасен притисок на грчката воена машинерија беа буквално избришани од географските карти. Наша задача беше, преку анкетирање на бегалците, „да ги заштитиме од заборав“ животните манифестации на населението од регијата, со сите негови моменти.

На споменатите егејски говори работам скоро четири децении: теренско истражување, симнување од магнетофонски ленти и обработка на материјалот, ексцерпција од објавени материјали (дијалектолошки студии, речници, етнографски монографии) и на крај внесување на материјалот во компјутер.

* Изумираат ли старите дијалектите во Македонија?

- Дијалектот претставува разновидност од општонационалниот јазик, кој живее, но и се менува, особено под притисок на новите форми на живот. Со поголема подвижност на населението и, се разбира, и со богатата комуникација, во поново време и електронска. Свесни за тој факт треба организирано и систематски да се собира тоа богатство наречено народен јазик.

СО СРЕЌА ДО НОВИ НАУЧНИ ТРУДОВИ

* Паричната поддршка за објавувањето на речникот е од приватна фондација. Недостасува ли поддршка од државните институции кога се работи за објавување специфични речници, особено за дела посветени на дијалектите?

- За мојата индивидуална работа врз Речникот, за петте тома, за двотомната монографија „Кукушкиот говор“ и за монографијата „Дојранскиот говор“, иако со сериозни тешкотии, сепак се најдоа пари. Се реализираа споменатите трудови, кои имаат вкупно околу 3.000 страници. Сепак, не сите од колегите ја имаат таа среќа со финансирањето. Често од нив слушам дека недостасуваат пари за печатење или ако ги има, тие се минимални. На пример, меѓународниот Семинар за македонски јазик, кој повеќе децении служи како отворен коридор за нашиот јазик кон светот на славистиката, опстанува со големи тешкотии. Овие сознанија се дотолку чудни и неприфатливи ако се има предвид дека минатата година беше прогласена за година на македонскиот јазик. Истата судбина ја делат и лекторатите за македонски јазик на странски универзитети - наместо да напредуваат, тие стагнираат па дури и се гаснат. Ова претставува сериозен сигнал за ситуација што не смее да земе замав и потребно е стручните служби со државните структури итно и сериозно да се зафатат за надминување на проблемот.

* Поради немање соодветна поддршка од надлежните институции, често трудовите на лингвистите остануваат и со години во ракопис. Колку е тоа поразително за научната мисла?

- Индивидуалниот пристап и пробив кон повисоките параметри на науката бара огромна и макотрпна работа, се разбира и дека бара разбирање од одговорните од државната администрација. Ситуацијата е таква што за да се постигне поставената цел, односно да се реализира проектот, носителите на научната дејност мора да војуваат на неколку фронта, прво за реализација и финализација на поставената задача и второ да се изборат за заслуженото место во научната хиерархија.

Тоше Огњанов