Тихомир Јанчовски: „Руми

Секогаш со длабоко изнијансирани чувства, пораки или сеќавања, преродбенички настроен,

креативен во насоки кои изненадуваат но и облагородуваат,

во оваа пригода нашиот Тихомир Јанчовски ни

подари исклучително инспиративен

превод на :

Џелалудин Мохамед Руми (1207-1273). Персиски филозоф, поет, правник, учител и суфист. Еден од најголемите поети и мислители на сите времиња. Ремек-делото на Руми, Месневија, содржи 25 000 стихови. Тој не ја пишувал книгава туку последните 15 години од животот само беседел и рецитирал, а Хусамедин Челеби ги запишувал неговите зборови. Оваа поетска збирка според многумина спаѓа во редот на најголемите авторски и духовни дела во историјата на човештвото.

Вовед

Идејата да преведам избор од песните на Руми на македонски во мене се загнезди одамна, пред цели 11 години. Летото 2007, во август, кога се поздравував за збогум со индоамериканската поетеса Уша Акела пред Феријалниот дом во Скопје, таа ми даде една книга и рече: „Прочитај го ова и дај му го на друг. Да не остане книгава кај тебе!“ Реков, важи. Не реков баш „важи“, зборувавме на англиски, ама се согласив да го направам тоа што таа сакаше. Потоа Уша си замина за Тексас. Kнигата што ми ја остави беше црвеникава, со тврди корици, а на предната пишуваше „Тhe Essential, RUMI (Тranslations by Coleman Barks with John Moyne)“. Знаев за Руми и пред тоа, не дека не, но ова беше убаво и богато издание, на 300 страници... книга за мерак. Оттогаш, често ја листав и прелистував, и како што правам со сите книги напишани на друг јазик што донекаде го разбирам, при читањето си ја преведував содржината во себе. На македонски. На единствениот јазик што добро го знам и во кој се чувствувам дома. Така правам уште од студентските денови, нешто ме тера однатре, верувам дека истото им се случува и на други, иако можеби ги нема многу... таквите си знаат и тие ќе ме разберат.

Ова не е првиот превод на Руми на македонски. Првиот беше едно мало жолтеникаво книже преведено од Илхами Емин, пред триесетина години. Знам и за уште два превода, од Михајло Свидерски и Ана Пејчинова. Тие излегоа неодамна. Последниот, на Ана, „Скапоцен камен во водата“ (2014), е далеку пообемен, има сериозен предговор, и според мене, тој е далеку најдобар од наведените. Не велам препев туку превод, оти ни јас, ни другите наши преведувачи не го познаваме персискиот јазик, фарси, изворниот јазик на кој мислел и пишувал Руми. За чудо, мислам дека и покрај тоа неговата поезија при преводот не губи ништо премногу битно, ами напротив, токму со современите преводи во слободен стих таа уште повеќе се доближува до сензибилитетот на современиот читател.

При изборот и преведувањето на песните за „Два света“, освен основната книга на Баркс, користев и други книги со преводи на песните на Руми напишани на јазици што ги познавам: Divani Šemsi Tabrizi (Aхмед Ананда, БиХ), Jedino sve (Ѓусиќ и Љубиша,Србија), The book of love (исто од Баркс)… како и еден куп електронски извори до кои секој може лесно да дојде. Доволно е да внесете Руми, Маснави, Персија... и само ќе ви се каже.

Песните ги преведував по чувство, без напор, онака како што мислев дека треба, на јазик разбирлив за секого; и за ѕидар, и за шофер, и за студент и за академик. Еден од главните чинители при изборот на песните за „Два света“ ми беше тие да звучат добро, лесно и неусилено на нашиот јазик, сакав зборовите да течат и тоа ме ограничуваше, но се надевам дека барем делумно сум успеал во намерата. Песните си ги преведував во умот при секое читање долги години, а интензивно се зафатив со работа есента 2017. Некако ми појде тогаш, тркалото се сврте како што треба и запчаниците фатија.
Да кажеме нешто и за авторот. За човекот од Рум, Анадолија. Џелалудин Руми е роден на 30 септември 1207 година во Балк (Авганистан), а животот го завршил на 17 декември 1273 во Коња (Турција). Балк тогаш бил во состав на Персија, а Коња во областа Румелија, некогашното Римско и тогашно Селџучко Царство. Оттаму и името по кое Џелалудин е познат, РУМИ. Во цртичката помеѓу годините на неговото доаѓање и неговото заминување од овој свет (1207-1273) се содржи една цела поетска вселена. И тоа нека биде доволно. Нема да го обременуваме читателот со податоци и подробности од неговиот живот, неговите познанства, пријателства (со Шемс Табризи и Хусамедин Челеби), патувања, љубови, верувања, неговиот суфизам... Тоа се познати работи што секој заинтерсиран за Руми може лесно да ги најде и прочита. Неговите песни откриваат за него многу повеќе од биографските записи, и имаат многу што да кажат и денес, речиси 800 години откако се запишани. Зборовите на Руми денес се читани повеќе од кога и да е, а читатели му се луѓе од сите вери и нации. И надвор од нив.
Ѝ ветив на Уша дека ќе ја дадам книгата некому штом ќе ја прочитам, но уште не сум ја отуѓил. Еве ми ја тука, до мене, 11 години подоцна, сѐ уште си ја чувам. Можам да кажам, без да излажам, дека уште не сум ја прочитал. Не како што треба. Не докрај. Од друга страна, со издавањето на „Два света“ на македонски јазик, се надевам дека делумно си го исполнувам ветеното. Сега ја давам книгата на друг, и верувам дека ќе има многумина што ќе ја земат. И ќе ја читаат. Искрено се надевам дека песните на овој „Шекспир на Истокот“ еден ден ќе се најдат не само на полиците на домашните библиотеки ширум Македонија, туку ќе влезат и во програмите на училиштата и факултетите. Не зашто јас сум ги преведувал, туку зашто сакам луѓето од мојот народ да добијат можност од млада возраст да се запознаат со вистинска, непосредна и чиста уметност на зборот, да ја засакаат поезијата како таква, и никогаш да не помислат дека таа е нешто претенциозно, сложено или неразбирливо.
Руми бездруго е поетски гениј и еден од најголемите поети на сите времиња и сите простори. Тајната му е едноставна, искрен е и човечен до бескрај.

Тихомир Јанчовски

10-ти јуни 2018 лето Господово

Друго:

Дојди

Дојди, дојди кој и да си
било да бегаш, бараш или скиташ,
тоа веќе не е важно

Дојди, овде не ти се бројат гревовите,
дури и ако си клапнал илјада пати,
ела, дојди, дојди што поскоро