логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка

ПАСКО КУЗМАН, ДИРЕКТОР НА УПРАВАТА ЗА ЗАШТИТА НА КУЛТУРНОТО НАСЛЕДСТВО

Ако свеста на луѓето на Македонија е сиромашна, ако тие диво откопуваат гробови и предметите што ги наоѓаат од античкиот период ги продаваат на соседите Грци, тогаш проблемот е кај нас

И 24 часа во денот му се малку за да ги заврши сите обврски. Сепак, тој цела година ја помина „летачки“, од еден до друг археолошки локалитет, сакајќи лично да се увери што се случува на терен. На крајот на работната недела најчесто заминува во родниот Охрид за да намине на Плаошник, Самуиловата тврдина, Градиште. Во меѓувреме, го има секаде - на промоции, изложби, на доделување награди. Неофицијален, релаксиран, не одбива да разговара на ниту една тема, но со најголемо задоволство зборува за минатото.

Археологот Паско Кузман повеќе од година раководи со Управата за заштита на културното наследство. За краток период, на релативно младата институција и' даде сосема нова димензија - установата стана координатор на капитални проекти од областа на културното наследство.

Кузман вели дека од толку многу задачи, не може да се сети во што вистински, со полно срце уживал во изминатата година, додека не го прашате кој новооткриен артефакт најмногу го воодушевил. Тогаш очите му светнуваат и почнува да набројува.

Вели дека изминатата година е најзначајна за археолошките истражувања во Република Македонија, но се потсетува и на периодот од 2000 до 2002 година, кога интензивно се вршеа истражувања на Самуиловата тврдина во Охрид, на Скупи и на другите позначајни локалитети во земјава.

- Но, тогаш беше првпат и се работеше поромантично. Сега работиме многу поорганизирано, во поглед на финансирањето што го обезбедува Владата. Реализиравме национални проекти, значајни за македонската историја, култура, археологија. Потфатите во 2007 година ќе одиграат значајна улога во создавањето на македонската историја и на културното богатство кое ќе ги полни музеите. Пласирањето на културното наследство во светот само за себе говори повеќе од која било пишувана историја. Македонската археологија во оваа година значително ќе ја надополни историјата на живеењето на овие простори, вклучувајќи ги сите цивилизации што поминале преку македонската почва. Ќе ја збогатиме не само македонската и историјата на балканските простори туку и историјата на Европа.

ВОЗБУДЛИВА 2007 ГОДИНА

* Како археолог, кој пронајдок најмногу Ве возбуди?

- На скопската тврдина имаше навистина величествени резултати. Тие првпат се откриваа од срцето на Скопје, од средиштето на градот. Бев многу возбуден кога ги откривавме пломбите, печатите. Бев воодушевен и од појавата на праисториските слоеви, бидејќи по вокација сум праисторичар. Од куќата од бронзено време излегоа прекрасни форми на керамичките садови со култно значење. Многу значајна работа (која од политички аспект можеби нема да се допадне некому) е откривањето средновековна црква од 13 и 14 век. Претпоставувам дека ќе се појават уште 4 до 6 цркви од тоа време. Очекувам доцната антика да биде најбогата од сите периоди на скопската тврдина. Тоа е времето на базиликите, на Јустинијан. Како и на сите комплексни локалитети во Македонија, очекувам тој период да биде богат и доминантен и во Скопје. Иако не се спомнува често, на скопската тврдина се појави бронзен врв од стрела, од 4 или 3 век пред новата ера. Таа говори за времето на македонската доминација. Стрелата е употребена. Тоа значи дека на Кале освојувале Македонците во времето кога Александар тргнал во славниот поход против Трибалите, кои живееле северно од Македонија. Трибалите, пак, живееле северно од Дарданците, кои Албанците многу ги сакаат сметајќи дека се нивни наследници. Тоа е тотален апсурд. Во тој поход била употребена стрелата. Значи, тука престојувале, биле или војувале македонските чети, македонските војници. Тој пронајдок навистина ме возбуди. Годинава на Плаошник се случуваа неверојатни откритија, многу значајни за целокупната историја и на Македонија и на балканските простори. Првпат во Македонија се појавија мозаици од античкиот период, од 3 век пред новата ера. Сите досегашни се ранохристијански. Тоа е доказ дека овие простори се дел од егејскиот круг, богат, од кој произлегла сета цивилизација, дека сме дел од медитеранскиот културен комплекс. На еден од мозаиците е претставена тврдина. Мислам дека тоа е охридската тврдина од тоа време. Откривме две нови базилики. На Плаошник првпат се појавија македонските бронзи - не како случајни наоди, туку во гробови од раното железно време, од 7 и 6 век пр.н.е. Тоа досега го немавме во целиот охридски регион. Тие мали култни предмети се многу значајни зашто ги има само на одредени територии. Најмногу се појавуваат во источна Македонија, северниот дел на Егејска Македонија, на источниот дел од Грција, дури има и на некои делови на Србија, но тоа е инцидентно. 

* Зошто се тие толку значајни?

- Предметите говорат за нивните носители - племиња или народи што имаат слични карактеристики. Во источна Македонија има македонски племиња - Пајонци. Албанските археолози и историчари тврдат дека Пајонците се Илири. Тоа е смешна теорија! Не може да стане збор за илирски етнички супстрат на просторот на Лихнидос, туку за македонски етнички супстрат од времето пред да се формира македонската држава. Тоа се само елементи од кои се создава подоцнежната цивилна македонска држава. На Плаошник имаше многу поединечни ексклузивни наоди - бронзената фигура на Дедал, скоро откривме златни обетки со негроидни, црнечки глави од македонско-хеленистичкиот период, кој е најбогат на нашите простори. Тие се многу симпатични, иако ги има многу на овие простори. 

* Како директор на Управата за заштита на културното наследство и' дадовте сосема нова димензија на оваа институција. Иако функционира само неколку години, беше конципирана како бирократска установа чија задача е да донесува закони, правилници, акти... Што се случи за овие 15 месеци?

- Се профилира стручноста на вработените. Во Управата работат магистри по историја на уметноста, по археологија, има доктор по архитектура, па дури и јас сум стручно лице од областа на археологијата и на културното наследство. Некако се наметна потребата малку да ја остручиме оваа институција, за да биде покреативна. Ги завршуваме сите обврски - подготвуваме правилници, направивме измени и дополнувања на Законот за заштитата на културното наследство, но имаме право и да ги координираме капиталните зафати во Република Македонија. Заедно со Министерството за култура ги координираме и проектите од Европскиот совет. Но, во однос на културното наследство сме многу независни.

* Со кои аргументи ја шармиравте Владата и министрите за да одобрат толкав буџет за археолошки истражувања и за заштита на културното наследство?

- Мислам дека тие ме шармираа мене. Сретнав луѓе што многу се интересираат за културното наследство. Прашуваат што, на кој начин може да се реализира. Јас секогаш сум истиот Паско. Тие знаат што може да сработам, да реализирам. Веројатно стекнале доверба врз основа на мојот досегашен труд. Тие се интересираат за културното наследство, а се наоѓаат во позиција да може да одлучуваат. За мене тоа е шармантно. 

* Колку пари беа потрошени во 2007 година за Плаошник, скопското Кале и за Музејот на вода кај Градиште?

- Вративме дел од парите со ребалансот на буџетот. Проектите ни беа силни и можевме тоа да си го дозволиме. За Светиклиментовиот универзитет потрошивме толку колку што предвидовме - 1 милион евра. Се вршеа археолошки истражувања во кои просечно учествуваа околу 400-500 луѓе, имаше механизација, камиони. Идната година треба да се реализираат уште 2,5 милиона евра и уште толку во 2009 година. За скопската тврдина беа предвидени 950 илјади евра. Ги искористивме само парите за археолошки истражувања. Делот предвиден за подготовка на проект за конзервација на западните бедеми и за почеток на делумна реализација не беа искористени и ги вративме во буџетот. Тоа е нормално, тие пари се на државата и в година повторно ќе се вратат во проектот. За Музејот на вода беа предвидени 500 илјади евра, а реализиравме околу 450 илјади евра.

ДА БЕВ ПОМЛАД ЌЕ ЖИВЕЕВ ВО СТОБИ

* На што најинтензивно ќе работите во 2008 година?

- Ќе продолжат досегашните капитални проекти, но ќе има и археолошки истражувања на Скупи. За тоа ќе бидат одвоени 10 милиони денари, за почеток. Тоа не е малку, досега добивале по 200-300 илјади денари. Десетина милиони денари ќе бидат издвоени за археолошки ископувања на Тетовското кале. Капитален зафат е и зградата на албанската азбука во Битола, кој ќе биде финансиран со 4 милиони денари. Во Виница ќе се гради нова музејска зграда, во која ќе биде сместен Музејот на теракотни икони. Тоа ќе привлече светско внимание. Предвидено е да се доистражи, конзервира и реставрира Виничкото кале. Така Виница би станала источномакедонска туристичка дестинација број еден. Со добра реклама за виничките икони би привлекле многу туристи. Дури баравме да се изгради автопат до Виница. На почетокот на годината, Стоби ќе прерасне во самостојна институција. Ќе бидат вработени 15-20 археолози, историчари на уметноста, конзерватори што ќе го земат локалитетот во свои раце,

ќе се грижат за него и ќе му ја кројат иднината. Ќе подготвиме простор тие да живеат со Стоби и во Стоби. Почетниот буџет ќе биде околу 5-6 милиони денари, но тоа ќе биде за една година, само за конституирање на институцијата. Ако се' оди како што треба, уверен дека по 5 години Стоби ќе стане „фабрика“, простор што ќе носи пари. Менаџирањето со Стоби е голема работа и може да носи огромни профити како балканска археолошка оаза. Да бев помлад, со целото семејство ќе се преселев таму, ќе молев да ме остават, ќе живеев и ќе работев во Стоби.

* Каква година имавме од аспект на диви ископувања, шверц со антиквитети и оштетување на културното наследство?

- Изминатата година имаше поголемо затишје во поглед на дивите ископувања. Не дека сум јас директор на Управата, туку веројатно стигнаа казните, па многу

луѓе што претходно беа замешани во тие активности отидоа зад решетки. На пример, мојот „пријател“ Мики, кој беше со мене на емисија во телевизијата Сител веќе е зад решетки. Човекот беше многу елегантен и јавно си кажуваше работи за кои требаше да биде затворен веднаш по емисијата. Ете, подоцна, си го најде своето место.

СКУЛПТУРИТЕ ПРЕД ВЛАДАТА СЕ ОД РИМСКО ВРЕМЕ

* Неодамна ја потврдивте информацијата дека во грчката влада има специјален фонд за откуп на антиквитети пронајдени на територијата на Македонија. Зошто на Грција и' е толку важно да ги поседува доказите за античката култура во Република Македонија?

- Ако свеста на луѓето на Македонија е сиромашна, ако тие диво откопуваат гробови и предметите што ги наоѓаат од античкиот период ги продаваат на соседите Грци, тогаш проблемот е кај нас. Не треба да го бараме кај нив. Грција сака да биде доминантна сила во целокупното културно наследство од античките времиња на целиот балкански простор. Веројатно е резултат на тоа што Грција ги координира балканските земји во развој. Тие се трудат да приберат се' што е вредно од античкиот период, за да го прикажат на свој начин. Ние тешко се справуваме со таа проблематика зашто не сме моќни како општество. Разбирливо е дека Грците сакаат да имаат супремација во поглед на целокупното културно наследство на балканските простори и на она што се вика Македонија бидејќи сега (а не порано) изгледа „им згусти“, па ја сметаат Македонија за дел од својата историја, од своите територии. Од тој, политички, аспект ги преземаат сите активности користејќи ги античките вредности како нешто врз чија основа може да докажат дека се' на овие простори е Елада. На пример, Грците дури си земаат за право да кажуваат дека не смееме да ги изложиме скулптурите пред Владата. Тоа се многу смешни, комични реакции. Сите тие скулптури се најдени на оваа територија, што тие ја нарекуваат Скопје или БЈРМ. Тие се пронајдени и припаѓаат на оваа територија. Овој народ може да прави што сака со тие скулптури. Многу е глупаво да се ограничуваме: Немој таму да ги ставаш скулптурите, ќе се лутат Грците! Тоа сум го слушнал овде, во оваа институција! А бре во оваа држава ќе правиме тоа што сакаме. Како тоа ќе влијае од политички аспект ќе кажат нашите политичари, а не нивните политичари. Нашите политичари ја водат оваа земја. Освен тоа, скулптурите што се изложени пред Владата се од римски период. Тоа е времето кога малите гратчиња-полиси во Елада биле зафатени со Римската Империја, не живееле слободно. Исто како и Македонија. И таа била под Римската Империја. 

* Што посакувате во Новата Година?

- Сакам на 8 Декември, на празникот на свети Климент да успеам да го промовирам Музејот на вода и Светиклиментовиот универзитет. Тоа ми се најголемите желби. Успешно да ги реализираме сите проекти што ги планираме во идната година.

Сто и шеесет нови вработувања во заводите и музеите

- Со Министерството за култура веќе работиме на пополнување на институциите од областа на заштита на културното наследство. Со оглед на тоа што овој проблем не бил третиран 30 години, институциите се во колапс. Тие ќе умрат ако не бидат освежени со помлад кадар. Затоа е преземена акција за вработувања. Деновиве Владата ќе го разгледа предлогот. Разговарав со премиерот, мислам дека ќе добиеме согласност за 150-160 вработувања. Мислам дека Владата и Министерството за финансии ќе го сфатат овој наш апел и ќе го прифатат предлогот. Се надевам дека во текот на годинава ќе бидат вработени барем тие што беа ангажирани на определено време, бидејќи за нив државата веќе одвојува пари. Потоа ќе бидат пополнети и другите дефицитарни места. На премиерот му го раскажав примерот со Охрид. Јас се вработив како археолог во 1979 година. Оттогаш до ден-денес во охридскиот Завод и музеј не е вработен ниту еден археолог. Тоа го кажав и на владина комисија кога бев да го образложам барањето. На луѓето дури не им се веруваше. Мислам дека ја сфатија сериозноста на работите.

Весна Ивановска

 



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…
Август 29, 2024
TviTER231

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга на годината, напишана на македонски јазик, ‘Браќа Миладиновци’. Тоа беше мојата книга ‘Жедби’, со поднаслов ‘Престапни песни’. Во неа, во шест циклуси, опеав неколку…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 1894
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

„ПОЕЗИЈА ОД МАКЕДОНИЈА“ и „Версвил“

Авг 19, 2023 Литература 2401
TVIT762
Реномираното меѓународно списание за поезија „Версвил“, својот најнов број во целост го…

Беседи

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Како што постојат места на земјата на кои успева само еден вид растение и нема такви други места на кои истото растение би растело, така и во Црквата Христова постои...

 Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Незамисливо е да се биде христијанин без подвиг и крст. Оној што води лесен живот не може да се нарече христијанин. Некои луѓе отсекогаш верувале дека христијанин е оној кој...

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Тоа бил празникот на христијанското царство, кое се родило под закрилата на Крстот, во денот кога царот Константин го видел Крстот над кој пишувало:: „Со ова ќе победиш…” Тоа е...

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Во Ветената земја - Палестина, дадена на израилскиот народ од Бога, во планините на Галилеја се наоѓа градот Назарет. Во тоа време тој бил толку непознат и малку важен, што...

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Самиот тој, со својот начин на живот, е олицетворение на покајанието. И нормално, не би ни можел да биде повикан од Бог да проповеда покајание ако целата негова сила не...

БОГОРОДИЦА

БОГОРОДИЦА

„Испитувајќи што му е најпотребно на молитвеникот за да беседи со Бог, по кој пат доаѓа молитвата, Богородица го пронаоѓа свештеното тихување..., оддалеченост од светот, заборав на сè земно и...

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

И колку славно било Нејзиното успение! Со каква светлина сјаело Нејзиното пречисто лице. Колку прекрасно, неописливо, неспоресливо благоухание извирало од нејзиното пречисто, приснодевствено тело, како што пишува св. Дионисиј Ареопагит,...

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Многу е важно правилно да разбереме и да ги запомниме зборовите на тропарот на великиот празник на Успението на Пресвета Богородица: „... По Успението не си го оставила светот, Богородице...’’.Нејзината...

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

А и зошто Господ, пред почетокот на Преображението ги избира најглавните од апостолскиот лик и ги возведува со Себе на гората? Секако, за да им покаже нешто големо и таинствено....

« »

Најново од култура

Православен календар

 

16/11/2024 - сабота

Св. свештеномаченик Акепсим, епископ Наесонски ; +Св. великомаченик Георгиј – Ѓурѓиц; Преподобен Илија Египетски;

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на преподобниот Христов подвижник Јоаникиј Велики 4 ноември / 17 ноември 2024

Тропар на преподобниот Христов подвижник Јоаникиј Велики 4 ноември / 17 ноември 2024

Јоаникие оче наш преподобен, Тебе на кого надеж ти е Отецот,  прибежиште Синот, а покров Духот Свети,  моли се о ти...

Тропар на светиот Христов Победоносец Георгиј 3 ноември / 16 ноември 2024

Тропар на светиот Христов Победоносец Георгиј 3 ноември / 16 ноември 2024

Како ослободител на плениците и заштитник на сиромасите,лекар на немоќните,помошник на владетелите,

Тропар на светите маченици Акиндин, Пигасиј, Афтониј, Елпидифор и Анемподист 2 ноември / 15 ноември 2024

Тропар на светите маченици Акиндин, Пигасиј, Афтониј, Елпидифор и Анемподист 2 ноември / 15 ноември 2024

Страдалници Господови, блажена  е земјата, која се напои од вашата крв,  и свети се населбите кои ги примија телата ваши. На боиштето...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная