1 КОН МЛАДИТЕ, Како би можеле да се користат со словата на Хелените: Мигне, Ј. П., АД
АДОЛЕСЦЕ0ТЕС, Љуомодо поссинт еџ гентилиум либрис фруцтум цапере, ПГ 31, Патрологиае Цурсус Цомплетус,
Сериес Граеца (Парис, 1857- 1866), цол 563-590.
2 Митевски, В., Античка епика, Матица македонска, Скопје 2001, стр. 19.

етимологијата и сл. Посебен белег на Евстатиј е неговата книжевна интерпретација на ликовите и мотивите во хомерската поезија.”3
Во тој Христијански дух, сакајќи да ги подражавам овие учени, на ова место ќе направам едно кратко алегориско толкувание на содржината на Одисеја. Притоа, однапред сакам да кажам дека мојата намера не е на Хомер да му придадам значење на пророк кој однапред го предвидел овоплотувањето на Христа и симболично преку сликите на митот за Одисеј ни го прорекол. Не, мојата намера е сликите на Одисејата
симболично да ги поврзам со настаните кои се суштествени во христијанскиот домострој на спасението, и ова поврзување ќе биде надворешно и само на облик, а целта е, читајќи за згодите и незгодите на Одисеј, се наново и наново да ја потикнувам својата мисла кон христијанска добродетел. Ова кратко толкување се состои од четири вежби, а секоја вежба има по еден расказ и една слика. Расказот е кратка содржина на дел од Одисејата, прилагоден за алегориско толкување, а сликата пак, е толкувањето на содржината на расказот.
Вежба прва:
Расказ: Ете Пенелопа, жената на Одисеј, дваесет години го чека својот маж да ѝ се врати. Телемах, под раководство на Ментор, заминува од дома со кораб по разбрануваното море за Пил, кај Нестор, за овој да му каже дали Одисеј воопшто е жив и дали Ќе се врати дома. Нестор, откако сите заедно принесат жртви на бога, во придружба на своите два сина го испраЌа Телемах во Спарта при Менелај. Таму Телемах срдечно е примен, ободрен дека татко му Ќе се врати, се запознава и со Елена (жената на Менелај) поради која се водела Тројанската војна, обдарен е со многу дарови и од Нестор и од Менелај и од Елена, и се враЌа дома знаејЌи дека неговиот татко за брзо време Ќе се врати дома.
Слика: Душата на подвижникот во богооставеност (Пенелопа), трпеливо Го чека Својот Жених-Христа да ѝ се врати. Подвижникот (Телемах) под раководство на опитен духоносен старец (Ментор) го напуШта овој свет и приврзаноста за него и страстите и похотите и патувајЌи во коработ ноев, во Црквата Божја, го препловува разволнуваното море на страстите и гревот стигнувајЌи во своето тивко пребивалиШте, пустината како антиград. Таму го пречекува верата (Нестор) како темел и мудрост на животот на подвижникот и го учи на работи кои се
недофатливи за разумот и таинствени, го учи трпеливо да Го очекува Христа
3 Ибидем.
живеејЌи во покајание и постојано принесувајЌи му на Бога духовни жртви: искрени молитви од длабочината на срцето свое. Верата преку своите ,,два сина”: православното исповедание и православното делание го доведува него до надежта (Менелај) која го ободрува подвижникот на неговиот крстен пат и го закрепнува неговото трпение. Потоа на подвижникот познаница му станува соврШената љубов (Елена) поради која се води целата внатреШна и невидлива борба во дуШата на подвижникот на Православното Благочестие. Се разбира Бог преку триве овие
добродетели го обдарува со многу дарови: покајание, плач, смирение, умносрдечна молитва, победа над страстите, богомислие и тн. И така умот на подвижникот прочистен си се враЌа дома, слегува во срцето и од таму му принесува духовна жртва на Господа, знаејЌи дека за брзо време Отецот и Синот и Светиот Дух Ќе дојдат кај него и во него пребивалиШте Ќе направат.
Вежба втора:
Расказ: Пред сето тоа да се случи, во домот на Одисеј доаЃаат голем број на просци кои ја просат Пенелопа веЌе долго време, поради тоа Што има царско достоинство, убедувајЌи ја дека Одисеј е мртов и дека нема да се врати. Просците се многу дрски, постојано престојуваат во домот на Пенелопа лумпувајЌи, јадејЌи, пиејЌи и распрснувајЌи го имотот на Одисеј, кралот на Итака, и блудничејЌи со голем број од неверните слугинки. Најбезочен и најбесрамен меЃу просците е Антиној. Просците му подготвуваат убиство на Телемах при враЌањето дома
чекајЌи го во заседа, но провидението му помага на Телемах и тој безбедно стигнува кај својот верен роб, свињарот Евмеј. Таму веЌе го чека Одисеј преправен во лик на питач.
Слика: Пред тоа, Штом Христос не е во срцето на човекот, во него се доселуваат демони кои на секој начин ја измачуваат дуШата убедувајЌи ја дека бесцелно е да го чека Христа, бесцелно е да се измачува во духовниот подвиг, бесцелно е да ги остави насладите од овој свет без никаква корист, повторувајЌи ѝ на дуШата дека Бог ја оставил, дека нема да ѝ се врати па дури ѝ велат дека Бог е мртов. Демоните постојано ја искуШуваат дуШата сакајЌи да ја придобиајт во гревот и смртта, знаејЌи дека таа, дуШата човечка, е образ и подобие Божјо и дека
има царско достоинство. Демоните се многу дрски: го распрснуваат, расејуваат и униШтуваат секој духовен плод во дуШата на подвижникот на која сеуШте не ѝ се вратил Христос, Царот над царевите. Демоните се здружуваат со страстите и похотите, тие неверни слугинки на дуШата, поточно речено тиранки, за со нивна помоШ да опустоШат сè Што е добро и убаво во дуШата на благочестивиот. Најбезочен и најбесрамен меЃу демоните е демонот на гордоста (Антиној=спротивно на умот). Откако подвижникот (Телемах) Ќе постави добар почеток со добродетелите спомнати во вежба прва демоните чкртајЌи со забите поради завист, му подготвуваат ново искуШение чекајЌи го во заседа, ненадејно сакајЌи да го нападнат опсипувајЌи го со пофалби со цел да го возгордеат и овој несреЌниот да се најде во чељустите на Антиној. Но Господ е помоШта на подвижников, па, демоните пред Лицето Негово Свето испаруваат како восок пред оган, а нивните планови остануваат осуетени. Телото пак на Православниот Христијанин скротено со плач, пост и бдение прилега на верниот роб, поточно слуга на Телемах, свињарот Евмеј. А Христос пак, Словото Божјо, овоплотен, откако зеде тело на човек (на питач), веЌе е со подвижникот во колибата нанеговото скротено, исчистено и верно тело.
Вежба трета:
Расказ: Верниот Свињар Евмеј му го дава својот кожув на Одисеј да си почине на него, а Одисеј му се открива на Телемах дека е неговиот татко и кројат план како да им се одмаздат на просците. Утредента Одисеј, Телемах и Евмеј тргнуваат кон куЌата на Телемах. На патот ги пресретнува козарот Мелантеј, го напаЃа Евмеја а го понижува и Одисеја не препознавајЌи го. Во куЌата просците му се подбиваат на Телемах Што довел питач во својот дом бесцелно да го јаде имотот.Просците организираат борба меЃу Одисеј и питачот Ир (кој гледал во Одисеј
конкуренција во питањето), со цел да го посрамат Одисеја. Телемах ободрен од присуството на татка си застанува на страната на Одисеј и им се спротивставува на просците. НоЌта верната слугинка Евриклија му ги мие нозете на Одисеј и го препознава по белегот Што го има на ногата. Пенелопа потоа разговара со Одисеј и овој со јасни докази ја ободрува дека нејзиниот маж Ќе се врати. НоЌта Телемах го трга сето оружје од мегаронот за просците утредента да немаат со Што да се бранат.Слика: Човечкиот род преку Пресветета и Пречиста Владичица наШаБогородица и секогаШ Дева Марија на Словото Божјо му ја дава човечката природа (Евмеј му го дава својот кожув на Одисеј да си почине на него). Кога Господ Ќе се всели во дуШата на подвижникот веднаШ му се открива и дуШата негова недвосмислено знае дека тоа е Бог; не ѝ се потребни на дуШата никакви умувања и докази дека тоа Што го созерцува е Бог. Таа, дуШа очистената од страстите, го гледа Бога и не ѝ треба ниШто друго да ѝ потврди. Сега кога Христосе во срцето на подвижникот, тој (подвижникот Телемах) е реШен да се пресмета со
гревот и страстите до крај. Блудната страст (Мелантеј) го напаЃа телото (Евмеј) и го понижува Христа, но подвижникот со помоШ на Името Христово, кое секогаШго носи на устата и во срцето, ја победува и таа им се трга од патот кон конечната пресметка со демоните, страстите и похотите. Демоните не можат да го препознаат Христа облечен во човечко тело, тие само насетуваат и треперат пред неговата појава. Демоните му се подбиваат на подвижникот Што го носи во својата дуШа Назареецот кој умре на Крстот, велејЌи му дека тој не бил Бог ами човек престапник кого јудејските првенци го осудиле на смрт. Но подвижникот, нивните клевети, сега, кога го има Словото Божјо во себе си, ги смета за трици, и отворено им се спротивставува. ТогаШ демоните го насрчуваат чревоугодието (питачот Ир) против подвижникот, за овој, откако Ќе му подлегне на чревоугодието, да биде напуШтен од Христа. Но сега самиот Христос се бори во име на подвижникот и ја победува секоја страст. Верната слугинка Евриклија е совеста човечка која го препознава Господа, бидејЌи го познава печатот на дарот на Светиот Дух кој го прима секој Православен Христијанин на чинот на миропомазанието4. Во текот на невидливата внатреШна борба Господ постојано ја теШи дуШата и ја бодри да издржи до конечната победа (Одисеј во разговор со Пенелопа). Подвижникот во текот на ноЌта, во бдение, се припрема за борбата со гревот, тој ги тргнува (ги исфрла) сите порочни помисли од својата дуШа кои можат и тоа како да импомогнат на демоните во престојната невидлива борба, како моЌно оружје.
Вежба четврта:
Расказ: Се подготвува натпревар: кој Ќе успее да го растегне лакот на Одисеј и да испуШти стрела од него, која Ќе помине низ дванаесет секири, Ќе ја добиеПенелопа со нејзиното кралско достоинство. Просците се обидуваат но не можат ни да го растегнат лакот, а камо ли да испуШтат стрела од него. Но просците се лукави: прво го загреваат лакот, па го мачкаат со лој, за на крајот кога Антиној треба да се обиде, да произлезе дека тој ден бил некој празник па, натпреварот4 Чинот на миропомазание е Света Тајна при која на православниот Христијанин му се дава СветиотДух.требало да се одложи. Но тогаШ питачот Одисеј праШува дали може да се обиде и тој. Просците му се потсмеваат, Телемах се завзема за тоа дека и питачот има право да проба да го растегне лакот. Одисеј го растегнува лакот и откако погодува низ дванаесетте секири излегува победник во натпреварот, па полага право на Пенелопа. ВеднаШ потоа Одисеј почнува да стрела во просците и по долга борба сите просци се убиени. На страната на Одисеј се борат, покрај Телемах, и Евмеј и овчарот Филетиј. Единствено, на молба на Телемах, се поШтедува пејачот Демодок кој ги забавувал просците под присила. Одисеј ги убива не само просците ами и неверните слугинки и тоа сите до една. Потоа во куЌата на Одисеј се организира прослава (за да не се знае дека Одисеј се вратил и дека имало борба во која
изгинале сите просци). Евриклија оди кај Пенелопа и ѝ кажува дека си доШол Одисеј и дека ги убил сите просци. Слегува Пенелопа и Одисеј ѝ се покажува во својот вистински лик. Пенелопа не му верува. Одисеј не ѝ се лути за нејзиното неверување ами ѝ докажува дека е Одисеј, кажувајЌи ѝ ја тајната за брачниот одар кој го направил самиот Одисеј, тајна Што ја знаеле само Одисеј и Пенелопа. Пенелопа верува и му се фрла во прегратки на Одисеј.Слика: Демоните се познати по тоа Што многу често земаат лик на ангел и се претставуваат како да се самиот Бог. Многу често го глумат Бога со цел да прелажат некого. Со други зборови, сакаат да изгледаат како богови и луЃето да им признаваат божествена моЌ. Но тоа тие го прават привидно со помоШ на лукавство и измами (просците не можат да го растегнат лакот на Одисеј па го
топлат на оган, го мачкаат со лој и тн.). Единствено само Христос може да ги раШири своите пречисти раце на Крстот (Одисеј да го растегне лакот) и со својата крсна смрт да ги победи не само демоните туку и гревот и смрта. Потоа, Отецот Небесен го испраЌа Светиот Дух на дванаесетте апостоли (стрелата Што ја испуШта Одисеј минува низ дванаесет секири) и овие, апостоливе, како некои секири божји го сечат и униШтуваат секое незнабожечко учење во вселената проповедајЌи го Името на Христа. Христос кога се вселува во срцето на подвижникот се бори за него и го чисти срцето од секаква демонска сила, а страстите човечки, тие неверни слугинки-тиранки, ги униШтува сите до една.
Претходно кога питачот Одисеј сакаШе да проба да го оптегне лакот просците му се потсмеваа а Телемах застана на негова страна. Господ пред да се бори за нас и да нè спаси ја чека наШата согласност, наШата слободна волја, чека и ние како некој Телемах да го повикаме да го растегне за нас лакот против наШите духовни непријатели. Во борбата подвижникот влегува како човек кој покрај дуШа е и тело (слугата Евмеј во борбата со просците). Но телото веЌе му е потчинето на подвижникот и во склоп со неговата дуШа, и како некој Евмеј-верен слуга, му
помага во духовниот подвиг со тоа Што со трпение ги поднесува трудовите на телесниот подвиг. А овчарот Филетиј? Тоа е волевиот дел на дуШата, срцето на подвижникот, во кое се вселила кротоста (кроток како јагне, нели?). На крајот поШтеден е само пеачот Демодок, симболот на усните на подвижникот, кои од сега па натаму Ќе му пеат само на Бога, само Него Ќе Го слават во вечни векови, и ни еден лоШ збор нити пак празнословие нема да излезе од нив. А Што би можело да има во дуШата на подвижникот после ваквата борба и победа, откако Ќе биде
ослободен од секој грев и откако Пресветата Троица Ќе дојде при него, освен духовна радост и веселба? Кога на подвижникот му се даваат духовни виденија Светите Отци советуваатпретпазливост и недоверба (Пенелопа е недоверлива кон Одисеј), бидејЌи и демоните често земаат облик на ангел со цел да не повлечат во прелест. Поради тоа оправдано е недоверието Што оваа наШа Пенелопа духовна го покажува.
Изворот на ова недоверие не е гордоста или некоја друга страст ами токму љубовта кон Господа и стравот да не се падне во замка. Затоа Господ го пофалува ова недоверие и носејЌи ја дуШата човечка во брачната одаја ѝ ја кажува тајната за одарот и таа му се фрла во прегратка, попрво би рекол: пред нозете, за таму вечно да се насладува гледајЌи го лицето Негово во вечни векови. За крај, сакам да ги пренесам зборовите на Св. Василиј Велики, од горенаведената беседа, што се однесуваат токму на Одисеја. Светителов вели: «Така јас слушнав од
еден маж, дичен познавач5 на мислата на стихотворецот6, дека сето творештво на Хомер е пофалба на добродетелта и дека сите работи кај него7, она што не е споредно, водаткон тоа, а не помалку (и оние стихови) во коишто војводата на Кефалонците8, спасен од бродоломот9, (Хомер) го прикажал10 гол, (кого што) прво царицата11, иако требаше да се засрами од него штом го виде гол и сам, го испочитува, кога (тој) ѝ се покажа сам, со оглед на тоа што него наместо наметка го красеше добродетел. А потоа, и меѓу
5 деиноа_(деинТј,_3)_
6 на Хомер
7 кај Хомер
8 Одисеј
9 Се зборува за шестото пеење на Одисеја во кое Одисеј, после заминувањето од кај нимфата Калипсо и
по претрпената бура, е исфрлен на брегот на Схерија, земјата на Фајаќаните.
10 пепо…хке_
11 Навсикаја, ќерката на Алкиној, кралот на Фајаќаните.
останатите Фајаќани (Одисеј) се сметаше за толку достоен, што, откако (Фајаќаните) го оставија раскошот во кој живееа, сите на него се угледуваа и му ревнуваа, и ниеден од тогашните Фајаќани не посакуваше повеќе ништо друго освен да биде Одисеј, и тоа спасен од бродолом. Потоа, толкувачот на мислата на стихотворецов12 велеше дека Хомер едвај (воздржувајќи се да) не викне вели: „потребно ви е да се трудите околу добродетелта, о луѓе, којашто и со бродоломникот испливува, и оној кој гол излегува на суво го покажува почесен и од среќните Фајаќани”. Та, навистина е така. Другите имено, придобивки не им припаѓаат на оние што ги имаат во поголема мера отколку на било кој (случајно) згоден, како што и коцките се тркалаат во играта со коцки. Единствена од придобивките, (само) добродетелта е неотуѓива и му соприсуствува и наоној што живее и на оној што скончал».13

12 на Хомер
13 Ад адолесцентс, ПГ 31, цол 572 Б- 572 Д__

Авторот е дипломиран класичен филолог