Поетите на Месечината

Особено сметам дека е препорачливо,за повеќето млади но и за другите, да прелетаат преку хиперприсутните крими-хорор-шпионски трилери и да им обрнат вним-ание на овие муслимански автори,зашто тие многу би помогнале во меѓурелигиозна толеранција и разбирање на овдешните народи

- Кога одев во Германија (...) каде и да одев, секогаш се појавуваше некој Германец што се издвојуваше од толпата како предмет на моја фасцинација. Не беше важно што мислев јас за него, туку што мислев дека тој мисли за мене. Се обидував да гледам со неговите очи, замислував што мисли за мојот изглед, облеката, за начинот на кој се движам, за мојата историја, од каде се враќам и каде одам, кој сум. Се чувствував ужасно додека го правев тоа, но ми стана навика. Свикнав да се чувствувам понижен и разбрав како се чувствуваат моите браќа. Најчесто, не не' омаловажуваат Европејците. Кога ќе ги погледнеме, ние се омаловажуваме себеси. Кога одиме на тој аџилак, тоа не е затоа што бегаме од тиранијата во својата земја, туку за да стигнеме до дното на нашата душа. И доаѓа денот кога виновните мора да се вратат за да ги спасат оние што не биле доволно храбри за да заминат - „Снег“ - Орхан Памук.

Движејќи се низ рафтовите со книги и пребарувајќи низ насловите се' почесто забележувам писатели кои би можел да ги наречам муслимански, најпрецизно во културолошки поглед. Бидејќи се разбира, тие доаѓаат од земји со сопствена национална култура и јазик. Атик Рахими „Камен на трпение“, Курбан Саид, „Али и Нино“, нобеловецот Орхан Памук, Курејши, и класикот Ружди. Тоа е светски тренд што трае подолг период особено по 11/9, а сега пристига и кај нас.

Интересот за една од главните теми во светската геополитика набрзо се преслика во сферите на културата. Луѓето се заинтересираа за муслиманската култура, за тие што живеат во арапските земји, но и за емигрантите. Се разбира, тој интерес не се јави сам по себе, туку беше поттикнат од западниот естаблишмент, кој помалку и од паранојата од верскиот фундаментализам тргна во потрага по одговори. Сепак, неизбежен беше и извесен сензационализам со кој како феномен овојпат нема да се занимаваме.

На еден парадоксален начин, сето тоа доаѓа преку Запад, а не преку некоја културна иницијатива на македонско-албанските издавачи кои ако некоја фондација не ги подмачка, тешко дека некогаш би настапиле во поорганизирана заедничка промоција. Во нашата земја живеат голем број муслимани, некои теоретичари во балканските култури гледаат силна присутност на ориентализам (едвардсаидовска смисла) и сите тие причини заедно ме натераа со јак интерес да ги простудирам споменативе автори.

Од сите нив, некако најмногу ми легна Орхан Памук, инаку најголем турски писател по Иво Андриќ. Овој (пост)модерен и помалку сентиментален раскажувач (од што сигурно не би ни се слошило во прозаичноста на секојдневието) ни доаѓа од елитното предградие Нишанташи, Истанбул. Неговите богати и колоритни слики за градот (студирал архитектура) посилно го привлекуваат читателот да го посети Истанбул од каков било туристички леток. Јасно дека таа слика е деликатна и дека ги претставува и негативните страни (кои имаат шарм) и прочуената хаотичност на градот (која нам не би не' изненадила). Неверојатно умешно успеа да го спои етното, традицијата со модерноста. Во манирот на Достоевски, ги опишува сите касти: забулените девојки, ситните трговци, хотелиери, сопственици на весници, студенти, левичари, поети, Курди, актери и неизбежните генерали.

Иако од аспект на формата, неговите романи се на линија на конвенционалноста, тие се ерудитивни и документаристички како своевиден забрзан курс за испреплетувачките артерии на Истокот и на Западот, но и за актуелните политички аспирации на Турција кон ЕУ. Силно е присутен автобиографскиот елемент и младоста на Памук во 70-тите и во 80-тите зачинети со странска поп-култура, но и со домашна висока култура! Инаку, во турската современа историја тоа се децении на силни политички превирања и промени.

Деновиве, како пријатно надоврзување, прочитав дека во Коџаџик, битолскиот питомец, великиот Кемал Ататурк ќе добие спомен-обележје, што секако е потег за поздравување и кој несомнено ќе придонесе за зацврстување на турско-македонското пријателство, но и шанса за развој на туризам. Особено сметам дека е препорачливо, за повеќето млади, но и за другите, да прелетаат преку хиперприсутните крими-хорор-шпионски трилери и да им обрнат внимание на овие муслимански автори, зашто тие многу би помогнале во меѓурелигиозна толеранција и разбирање на овдешните народи.

„Од една страна воините, љубовниците, принцовите и легендарните херои кои ги имам илустрирано се судруваат со се' што е прикажано таму во тоа митско време, но од друга страна, нивните тела се судруваат со љубовник од книгата кој се случува да се загледа вкочането во величенственото сликарство“, од „Се викам црвено“.

Алекс Букарски
  Извор : Дневник