Свети Јован Касијан Римјанин: За молитвата (1)

Свети Јован Касијан Римјанин

9. За молитвата ( Разг. 9)

200. Мислам дека не можат да бидат опфатени сите видови на молитви, без скрушеност на срцето, без чистота на душата и без просветување од Светиот Дух. Нив ги има толку, колку што во една душа или во повеќе души може да има состојби и расположби. Според тоа, колку напреднал умот во чистотата и според квалитетот на состојбата, во која се наоѓа одвреме – навреме и се издигнува кон Бога, во сите тие мигови душата се преобразува. И затоа е очигледно дека никој не може секогаш да вознесува еднакви молитви. Секој од нас се моли на свој начин и секој се моли сообразно спрема состојбата во која се наоѓа: инаку се моли кога е весел; инаку кога е оптоварен со тага и жалост; инаку кога цути со духовни успеси; инаку кога е напаѓан со многу демонски напади; инаку кога се моли да му се простат гревовите; инаку кога се моли да му биде дадена поголема благодат, или да придобие некоја добродетел или за изгаснување на некоја страст; инаку кога е преплашен од страв – кога размислува за пеколот и за Страшниот суд; инаку – кога се разгорува со надеж и желба за идните блага; инаку – кога се наоѓа во маки и опасности; инаку кога се насладува на безопасности и мир; инаку кога бива просветуван со откровение на небесните тајни; инаку – кога тажи поради бесплодност во добродетелите и поради сувоста на своите чувства.

201. Според предметот на молитвата апостолот разликува четири вида молитви. Тој пишува „Молам, пред сѐ, да се прават просби, молитви, молби и благодаренија за сите луѓе“ (1. Тим. 2,1). – Просба (δεησις) – е молење за простување на гревовите, кога некој, ќе почне да се кае за своите или некогашните гревови и Му се моли на Бога да му ги прости неговите согрешенија; Молитва (προσευχη) – е молитва, со која нешто Му принесуваме или ветуваме на Бога, кога Му велиме: „Јас ќе направам тоа и тоа, само биди милостив спрема мене, Господи!“ – Молба (ευτευξς) – кога се наоѓаме во разгорен дух, кога се молиме за други, за оние што ги сакаме и за мир во целиот свет; Благодарние (ευχαριστια) – кога умот Му принесува благодарност на Бога, спомнувајќи си за добрините, што му ги прави во сегашноста и кога ги предвидува оние, што ќе му ги направи во иднината – оние што им ги приготвил на сите, кои Го љубат.

202. По овие четири вида молитви следува некаква највозвишена молитвена состојба, која се состои во созерцание на Едниот Бог и во пламена љубов кон Него. Кога нашиот ум е опфатен и проникнат со оваа љубов спрема Него разговара со Бога на најблизок начин и со особена искреност. А дека сме должни грижливо да ја бараме оваа состојба, ни кажува и Господовата молитва: „Оче Наш“ ... (сп. Матеј 6, 9-13).

Ние велиме: „Оче Наш!“ Со ова Го исповедаме Бога и Господарот на вселената дека е наш Отец. Исто така, исповедаме дека сме ослободени од ропската состојба и дека Бог нѐ усвоил како Свои синови и ќерки. Понатаму додаваме: „Кој си на небесата.“ Со овие зборови ја искажуваме нашата готовност да се ослободиме од секаква приврзаност кон земниот живот, како од робување, кое нѐ одвојува од нашиот Отец и дека со најсилна желба се стремиме кон небесниот живот, каде обитава нашиот Отец, како и да не си позволуваме ништо што нѐ прави недостојни за ова високо посиновување и дека тоа би нѐ лишило, како незаконски деца, од наследството на нашиот Отец и ќе нѐ изложи на сета строгост на Божјиот праведен суд.

Откако сме се издигнале до таков висок степен на Божји синови, ние треба да гориме со синовска љубов спрема Бога, и да не ја бараме нашата корист, туку со сета наша сила да бараме да Го прославуваме Бога, нашиот Отец, велејќи: „да се свети името Твое“ – со тоа да посведочиме дека сета наша желба и сета наша радост се состојат во славата на нашиот Отец – Него да Го прославуваме, побожно да Го почитуваме и да Му се поклонуваме на Неговото преславно име.

Втората просба на очистениот ум е: „да дојде царството Твое“ – да дојде царството на Неговиот Отец, со кое царствува Христос во светиите и во кое, по нашето ослободување од ѓаволот и по изгонувањето на страстите од нашите души, Бог почнува да владее во нас преку благоуханието на добродетелите, она што ни е ветено во свое време, и на нас и на сите што станале чеда Божји, кога Христос ќе ни рече: „Елате, благословени од Мојот Отец, наследете го царството, приготвено за вас од почетокот на светот“ (Матеј 25, 34).

Трета просба, која им е својствена на чедата Божји е: „Да биде волјата Твоја, како на небото, така и на земјата“ (Матеј 6, 10), што значи: Да бидат луѓето слични на ангелите, и како што ангелите ја исполнуваат Божјата, а не својата волја. Овие зборови уште значат: во нашиот живот да биде сѐ според Божјата волја. Боже, Господи Исусе Христе, во Твоите раце го предаваме нашиот живот и веруваме, дека Ти сѐ устројуваш – и среќата и несреќата – да биде за наше добро; дека повеќе се грижиш за нашето спасение од нас самите.

Понатаму: „Лебот наш насушен дај ни го денес“ (Матеј 6, 11). Насуштен (επιουσιος) – на(д)суштен повисок од сите сушности, каков што може да биде само Лебот што слегнал од небото. Кога велиме денес, тоа значи дека вчерашното јадење од Него е недоволно, ако не ни биде даден и денес – и сега, за да бидеме уверени дека е потребно секој ден да ја сознаваме Неговата нужност и секој ден да се молиме да ни биде даден овој Леб, зашто нема ден кога немаме потреба да го укрепиме срцето на нашиот внатрешен човек со примањето и јадењето на овој Леб.

„И прости ни ги долговите наши, како што им ги проштаваме и ние на наши должници“ (Матеј 6, 12). Милостивиот Господ ни ветил дека ќе ни ги прости гревовите, ако и ние покажеме пример на простување на нашите должници. Ние велиме: „како што им ги проштаваме и ние на нашите должници“. Очигледно е, дека само оној може со надеж да очекува дека ќе му биде услишена молитвата и дека гревовите ќе му бидат простени, ако и тој самиот им простува на своите должници. Оној, кој со сето свое срце не му простува на братот што му згрешил, тој со оваа своја молитвена просба нема да проси да биде помилуван, туку да биде осуден. Зашто, ако неговата молитва биде услишена, тоа, согласно со неговиот личен пример на непростување, што друго може да следи, освен неумолив гнев и неизоставно одредување на неговата казна? Светиот апостол Јаков вели: „Судот ќе биде безмилостен спрема оној кој не покажува милост“ (Јак. 2, 13).

„И не нѐ воведи во искушение, но избави нѐ од лукавиот“ (Матеј 6, 13). Кога ќе си спомнеме за зборовите на светиот апостол Јаков: „Блажен е оној човек кој поднесува искушенија“ (Јак. 1, 12), овие зборови на молитвата треба да ги разбереме вака: не дека Бог не треба никогаш да дозволи да нѐ напаѓаат искушенијата, туку Му се молиме: никогаш да не дозволи да бидеме победени од искушенијата. И многустрадалниот Јов бил искушуван, но не бил воведен во искушение, зашто, потпомаган од Бога „во сето тоа Јов не згреши и ништо неразумно не изрече за Бога“ (Јов 1, 22) и не ги осквернил своите усни со богохулно мрморење, кон што сакал да го доведе искушувачот. Искушуван бол Авраам, искушуван бил и Јосиф, но ни едниот ни другиот не паднале во искушение, зашто ни едниот ни другиот не ја исполниле волјата на искушувачот.

„Но избави нѐ од лукавиот“ (Матеј 6, 13) – односно: не позволувај да бидеме искушувани од ѓаволот повеќе отколку што имаме сили да се противставиме на неговите искушенија, како што пишува светиот апостол Павле велејќи: „Бог нема да позволи да бидете искушувани повеќе од силата ваша“ (1. Кор. 10, 13)

203. Иако оваа молитва која се нарекува Господова, затоа што неа ја кажал Самиот наш Господ Исус Христос, ја содржи во себе сета полнота на молитвеното совршенство, сепак Господ Своите блиски ученици ги води уште подалеку – кон една повозвишена состојба која веќе ја спомнавме. Во таа пламена молитва, која многумина не ја знаат и не ја доживуваат, која е, јас би рекол, неискажлива, која ги надминува сите човечки поими, која не се распознава ни по звукот на гласовите, ни по движењето на јазикот и ни по начинот на изговарањето на некакви зборови и која умот, озарен со некаква небесна светлина, не ја искажува со слаби човечки зборови, туку, откако ги собере чувствата, го излива незадржливо како од некој преизобилен извор, и тоа во најкраток временски миг, она со што е исполнет. Тој не е во состојба сето ова да го искаже со зборови, ниту може сето тоа да го проследи со својата мисла.

204. Ваквата молитвена состојба е Божји дар. Благодатната молитвена расположба обично се карактеризира со умиление, со чија посета опфатениот ум бива поттикнуван кон чиста и пламена молитва. Умилението, како што покажал опитот, наидува при разни случаи. Некогаш – додека молитвено пееме – зборовите од псалмите како да стануваат повод за пламената молитва, а некогаш и хармоничната мелодија на гласот од нашиот брат ги возбудувала душите на ваква молитва. Исто така, знаеме дека разбирливото и побожно пеење ги разгорува душите на оние што стојат за време на богослужбите во Божјиот храм. А често и поучните зборови на некој духовен отец или духовен разговор ги распалуваат чувствата за изобилно молитвено изливање. Има случаи кога се исполнуваме со силно умиление и тогаш кога сознаваме за загинувањето на некој од нашите браќа или на некој сакан човек. И спомнувањето за нашата студенина и нашата мрзливост понекогаш нѐ доведува да ја добиеме оваа спасоносна духовна топлина. Безбројни се случаите, во кои Божјата благодат ги разбудува нашите души од нечувствителност и духовна поспаност.

205. Умилението како што нѐ посетува во разни прилики, така се изразува и на разни начини: некогаш се изразува со некаква неискажлива духовна радост; некогаш ги нурнува сите сили и движења на душата во длабоко молчење, а има и случаи кога ова се изразува со проливање на повеќе или помалку ссолзи. Солзите или плачната состојба е еден од честите изрази на оваа благодатна состојба. Духовниот плач бива предизвикуван од ранетоста на срцето од сознанието за своите гревови, од созерцанието на вечните блага и од желбата за вечна слава, како и од сознанието на големите добрини на Бога спрема себе си и своето недостоинство или чувство на нашето страдално прогонство на земјата.

Извор: ДОБРОТОЉУБИЕ, Том II.