Протопрезвитер Јован Романидис

✤✣✤

Суштината на Православието

(III дел)

✤✣✤

Православието не е религија

Кај многумина владее мислењето дека Православието е една од многуте религии, која што како своја главна грижа ја има подготовката на членовите на Црквата за живот по смртта, односно да обезбеди место во рајот за секој православен христијанин. Така, се смета дека православната догма нуди плус гаранција, бидејќи е православна. А доколку некој не верува во православната догма, тогаш тоа е причина плус тој човек да оди во адот, освен првичната дека таму би го испратиле неговите лични гревови. 

Оние православни христијани кои веруваат дека ова е Православието, тие истото го поврзуваат исклучиво со идниот живот. Па затоа не прават многу работи во овој живот, туку чекаат да умрат за да одат во рајот, кој им следува бидејќи кога живееле биле православни христијани! 

Еден друг дел православни христијани се активни во просторот на Црквата и се интересираат не за другиот живот, туку главно за овдешниот живот. Значи се интересираат за тоа на кој начин Православието би им помогнало да живеат добро во овој живот. Таквите православни христијани Му се молат на Бога, ги повикуваат свештениците да им читаат молитви, да извршуваат водосвети, молебни, маслосвети итн., за Бог да им помогне да врват добро во овој живот, да не се разболуваат, да ги изведат на пат своите деца, работите да им одат добро и сл. Според ова гледаме дека тие христијани не се разликуваат многу од верниците на другите религии, бидејќи овие вторите ги прават речиси истите работи.

Од горенаведеното може да се види дека Православието ги има следниве две заеднички точки со другите религии: прво, подготвување на верниците за животот по смртта, за тие да одат во рајот, кој секој си го замислува на свој начин. И второ, грижа со цел христијаните да немаат несреќи, маки, катастрофи, болести, војни и сл., во овој живот. Со други зборови, Бог да им ги средува сите нивни потреби и желби. Така за овие вториве, религијата игра голема улога во нивниот живот, особено во нивниот секојдневен живот.

Меѓутоа, во суштина, кого од горенаведените христијани го интересира дали Бог постои или не постои? Кој од нив Го бара? Всушност, за овие не се ни поставува прашањето дали Бог постои или не, бидејќи подобро би било да постои, за да можеме да Го повикуваме и да Му бараме да ги задоволува нашите потреби, нашите работи да одат добро и да имаме извесен успех во овој живот. 

Според тоа гледаме дека човекот има многу силна тенденција да сака да постои Бог, да верува дека постои Бог, бидејќи постоењето на Бог му е потребно за да му го обезбеди сето она што го кажавме. Е сега, штом за човекот е потребно да постои Бог, тогаш значи Бог постои!

Не можеме да знаеме колку луѓе би верувале во Бога, кога човекот не би имал потреба од Бог и кога би можел на некој друг начин да го обезбеди она што Му е потребно за самодоволност во својот живот. 

Гледаме дека многумина, кои претходно биле индиферентни во поглед на верата, при крај на животот стануваат религиозни, веројатно поради некој настан што ги исплашил. Значи, поради некаква суеверна предрасуда, тие повеќе не можат да живеат без да ја очекуваат Божјата помош. Од тие причини може да заклучиме дека и самата човекова природа ја помага и поттикнува религиозноста на човекот. И ова не важи само за православните христијани, туку и за сите верници од сите религии. Човековата природа е иста кај сите. Тоа значи дека после падот, човекот, станувајќи помрачен, станува и склон кон суеверие.

Но каде запира суеверието и почнува вистинската вера? 

Во врска со ова Отците имаат јасни ставови и јасно учење. Дали има некаква особена полза човекот кој го следи или поточно мисли дека го следи Христовото учење и само оди во црква секоја недела, се причестува редовно, ги повикува свештениците за водосвети, маслосвети и сл., без да се вдлабочува во сето тоа, останувајќи со буквата на Законот, а не во духот на Законот? Од друга страна, пак, дали има некаква полза од Православието оној кој се моли исклучиво за идниот живот, а целосно е незаинтересиран за овдешниот живот? Овие две тенденции кои ги наведовме се претерувања во две спротивни крајности. Тие немаат заедничка оска.

Штом и двете овие тенденции не се сконцентрирани околу очистувањето и просветлувањето, од Светоотечки аспект, тие се погрешни во однос на она кон кое стремат. Работите се поставуваат на правилна основа само тогаш кога ќе се сконцентрирани околу очистувањето и просветлувањето, и притоа го применуваат православниот светоотечки аскетски метод за стекнување на умствената молитва. Единствената оска која го одржува Православието и која секогаш работите ги поставува на правилна основа е оската: очистување - просветлување – обожение. 

Отците не се интересираат само за тоа што ќе се случи со човекот по смртта, туку она што главно ги интересира е што ќе стане со човекот во овој живот. По смртта нема исцеление на умот, па затоа исцелувањето треба да започне уште во овој живот, според исказот „во адот нема покајание“. Затоа православното богословие не е надкосмичко, ниту футуристичко, ниту есхатолошко, туку е чисто внатре-светско. Ова е така затоа што интересот на Православието е за човекот во овој свет, во овој живот, а не по смртта.

Поради која причина се потребни очистувањето и просветлувањето? Дали заради тоа што човекот треба да оди во рајот и да го избегне пеколот? Во што се состои очистувањето и просветлувањето и зошто православните стремат кон нив? За да можеме да дадеме одговор на овие прашања, треба да го имаме основниот клуч: фактот дека од православен богословски аспект, сите луѓе на земјата го имаат истиот крај. Било да е некој православен, будист, хиндуист, агностик, или атеист, или било што друго, тој е назначен да ја види Божјата слава. Ќе ја види Божјата слава при Второто Христово Доаѓање. Значи сите луѓе ќе ја видат Божјата слава, и во тој поглед сите имаат ист крај. Секако, сите ќе ја видат, но со една битна разлика: спасените ќе ја видат како најслатка и невечерна Светлина, а останатите ќе ја видат истата како оган што гори. Тоа дека сите ќе ја видиме Божјата слава, односно Неговата Светлина, е вистинит и очекуван факт, нешто кое ќе се случи сакале ние или не. Меѓутоа доживувањето на таа Светлина ќе биде различно кај едните и другите.

Според тоа, работата на Црквата и на свештениците не е да ни помогнат да ја видиме Божјата слава, тоа ќе биде во секој случај. Делото на Црквата се состои во тоа како секој човек ќе Го види Бога. Значи, делото на Црквата е да им проповеда на луѓето дека постои вистински Бог, дека Бог се открива или како Светлина или како оган што гори, дека сите луѓе при Второто Христово Доаѓање ќе Го видат Бога, па затоа треба да се подготвуваат да Го видат Бога не како оган, туку како Светлина.

Оваа подготовка на членовите на Црквата, како и на сите луѓе кои сакаат да Го видат Бога како Светлина, е во суштина терапевтски метод, кој треба да започне и да заврши во овој живот. Исцелувањето треба да се случи во овој живот, зашто по смртта нема покајание. И овој терапевтски метод е суштината и главната содржина на Православното Предание, па според тоа и главна грижа на Православната Црква. Се состои од следниве три стадиуми на духовно издигнување: очистување од страстите, просветлување со благодатта на Светиот Дух и најпосле обожение, исто така со благодатта на Светиот Дух. Се случува и следново: доколку човек не стигне до состојба барем на делумно просветлување во овој живот, тогаш тој не може да Го види Бога како Светлина ниту во овој, ниту во другиот живот. 

Од тука станува јасно дека Отците се интересираат за човекот каков што е денес, во овој момент. Секој човек има потреба од исцеление, и има одговорност пред Бога да го започне тоа дело денес, во овој живот, бидејќи само во овој живот и ќе може. Не може по смртта. Но човекот е оној кој одлучува дали ќе го следи патот на исцелението или не.

Христос рекол: „Јас Сум патот“ (Јован, 14, 6). Пат кон што? Не само кон другиот живот, Христос е најпрво патот во овој живот. Христос е патот кон Неговиот Отец и нашиот Отец. Он му се открива на човекот прво во овој живот и му го покажува патот кон Отецот. И тој пат е Самиот Христос. Доколку човекот не Го види Христос во овој живот барем со умственото сетило, тогаш нема да Го види Отецот, односно Божјата Светлина ниту во другиот живот.

Извор: Бигорски манастир