логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка

3.to.Naoganje.glava.sv.Jovan.Krstitel
Книгата „Гранична состојба“ од Лидија Димковска (Или-Или, 2021) излезе за време на една голема пандемија или во нејзиното затишје – сè уште не сме сигурни.


Пишува: Александра Јуруковска


Лидија Димковска е една од најинтересните појави во современата македонска книжевност. Подеднакво интересна и провокативна за анализа и во прозата и во поезијата и подеднакво успешна и во двете, и тоа не само кај нас за што говорат некои од нашите најголеми награди и признанија, ами и во европски и светски рамки. Во моментов нејзините дела се преведуваат на неколку јазици. „Гранична состојба“ е последното од нејзиното перо, објавена 2021 година од „Или-или“.

Книгата излегува за време на една голема пандемија или во нејзиното затишје – сè уште не сме сигурни. И токму оваа година и половина пандемиско живеење е некаква општа одредница на целиот контекст на стихозбирката, а на тоа упатува и еден од двата мотива од самиот поечток на книгата. Првиот е од Марина Цветаева, клучна фигура за творештвото на Лидија, за што може да се напише посебна студија. Вториот мотив многу се совпаѓа со она што горе го нареков општа одредница на контекстот, а гласи вака: „Како се измеша веков/коса да ти се крене (Блаже Конески „Дијалог на полноќ“)“.

Ако треба кусо да се одговори на прашањето: „За што пее поетесата во „Гранична состојба“? – би рекла: „Пее за веков – овој нашиов“. Еве и зошто. Одиме по ред!

Книгата е поделена на три циклуса. Првиот е „Минато неопределено време“ и во него поетското јас пее за она што го гледа – за животот што се раѓа, случува и исчезнува токму во мигот. Ова се лични записи, пишувани од поетски глас за кој многу полесно е да се размислува како за наратор отколку за лирско јас/лирски субјект. Имено, во песните домиира наратолошката компонента, но и еден интересен момент кој внимателните читатели можат да го воочат, а тоа е фокализацијата – гледањето на нештата од нечија перспектива. Сликите и состојбите ги гледаме низ поетските очи како под лупа, на моменти со нужна дистанца која дава реално доживување на случувањата – најчесто оние клучните или граничните – раѓање и смрт.

Пластична илустрација за овој впечаток наоѓам во песната „Патоказ“ која е еден вид музејска прошетка низ која може да појде и оној што ги чита овие стихови. Но тоа не е безгрижна прошетка на која може летаргично и рамнодушно да ѝ се препуштиме. Напротив, речиси редовно во секоја од песните, па и во оваа, постојат неколку стихови кои нè штрекнуваат, бидејќи тревожно предупредуваат:

    „Да излезеш сакаш, но стрелка нема,

    а еден погрешен чекор и веќе си еони назад

    од Златната маска полетува пчела.

    човештвото безглаво јури

    врз лентата на историјата

    чиј механизам се искинал.“

19042009

Сликите во кои „јас“, односно „ти“ е сопoставено на ние, односно тие – човештвото, се повторуваат во неколку наврати, во сите три циклуси. Оти прашањата што го мачат човекот се прашања со кои раскрстува или веќе раскрстило човештвото и обратно, во некој бескраен круг, што е посебно значајно во третиот циклус – „Човекот или човештвото“.

Песните на Лидија се разбирливи, јасни, во нив таа наведува факти, пее за едностави вистини на кои секојдневно забораваме – „само животот е музеј со еден влез и еден излез/ кон кој води патоказот на смртта“ – вели таа.

Многу од овие вистини ги знаеме од учебниците, историските читанки, медиумските приказни, личните и туѓите искуства, но не сакаме да ги книжиме како важни, па поетесата го позема товарот да предупреди на нашата немарност и вели „Холокаустот е пасош на светот што исчезна/во двојното дно на постоењето“.

Всушност ангажираноста и отвореноста на стихот на Димковска за светот и неговите проблеми не е ништо ново, таа тоа го прави ушти од „Рожби од Истокот“, преку „Нобел против Нобел“, до „ph неутрална за животот и смртта“ и секако „Црно на бело“ од 2016 година. Овој пат, во „Гранична состојба“ дури е и подиректна, покатегорична. Стихот е меч кој го сече нашето секојдневие и светот што го ништиме или ни го уриваат пред очи.

Така, вториот циклус од „Гранична состојба“ носи сигнификантен наслов „Распаѓање“ и во него се поместени 8 песни: Куќата што се распаѓа, Меморијата што се распаѓа, Земјата што се распаѓа, Љубовта што се распаѓа, Историјата што се распаѓа, Животот што се распаѓа, Иднината што се распаѓа и Светот што се распаѓа.

Дури и во самото набројување на насловите од овој циклус имаме градација на тревожноста, на алармирањето, на повикот за тоа што сè се распаѓа пред нашите очи. Тука има неколку силни крици, кои се чини дека поетесата ги извикува и во име на оние што не можат или не смеат да крикнат и викнат: „збогум куќо што беше дом, дому што сега не си ни куќа!“

Низ овие стихови личното станува колективно, оти чија е меморијата или историјата или иднината што се распаѓаат – конечно чија е Земјата која се распаѓа? – за која поетесата вели: „треба наврат-нанос да се напушти/да се грабнат јазикот, пасошот и две-три фотографии….и со тилот потсвиткан да се тргне по патот на егзилот/нозете сами одат, колективната меморија ги води“.

Еве го и егзилот, уште една од константите на творештвото на Димковска, без разлика дали е во прозата или поезијата и еве го егзилот ако сакате како еден од зборовите кои ни го бележат 21 век. Пред тој збор и сите негови духови не останува имуна ниту авторката на „Гранична состојба“ која егзилот го вбројува токму во категоријата гранична состојба.

Кога во 2019 година ја промовирав нејзината збирка раскази „Кога заминав од Карл Либкнехт“ пишував за нејзиниот посебен однос на личното наспроти колективното и решеноста едното да не го исклучи другото. Оттука, кога зборувам за константите и мотивите и во „Гранична состојба“ ми се чини дека повторно можам да кажам дека: на макро план е јасна ангажираната вивисекција на актуелните случувања во Европа и светот. Миграциски и идентитетски кризи, азилантски приказни, преселби, напуштања, бегања. Поимот дом, (не)вдоменост, дводомност и/или повеќедомност, припаѓање на една и повеќе култури, јазици и преминувањето на многу, многу граници.

Ова доведува и до крајот на „Гранична состојба“, до последната песна од циклусот „Човекот или човештвото“ – тревожен, предупредувачки и профетски со стих – злото е затемнување, тело без душа… Во духот на граничните состојби, одбирам прочитот да го оставам отворен или да го затворам со стиховите:

    животот што се распаѓа /

    треба да се стави на подавалник во рака на старица која во другата држи бебе, а на усните молитва….


Оти што друго е молитвата, ако не најинтимно практикување на надежта.

 

 Декември 2021 лето Господово

 

 Извор:

https://umno.mk/stih-i-krik-i-vo-ime-naonieshto-ne-smeat-da-kriknat/

 



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Април 17, 2025
Festival.Simeon

ЈУБИЛЕЈ НА МУЗИКАТА - X ИНТЕРНАЦИОНАЛЕН ФЕСТИВАЛ ПОЛИХИМНИА 2025

Од 11.04 - 15.04. 2025 год. во Скопје по десетти пат се одржа Интернационалниот фестивал на класична музика Полихимниа 2025. Единствен од ваков вид во нашата земја и оригинален по својата содржина и оваа година фестивалот се обиде да ги обедини најдобрите…
Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Авг 29, 2024 Литература 932
TviTER231
Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 2481
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

Беседи

Божествена Литургија со монашење во манастирот „Пресвета Богородица Елеуса“ во Велјуса.

Божествена Литургија со монашење во манастирот „Пресвета Богородица Елеуса“ во Велјуса.

Во деновиве во кои, согласно светите Канони, се причестуваме секој ден, сакам да ве потсетам на една димензија од оваа Света Тајна која како да е малку подзаборавена. Сите знаеме...

БEСEДА за ужасoт на прирoдата при смртта на Гoспoда

БEСEДА за ужасoт на прирoдата при смртта на Гoспoда

И зeмјата сe затрeсe и карпи паднаа (Мт. 27:51). O какoв страшeн укoр на луѓeтo! И мртвата прирoда Гo пoзнала Oнoј Кoгo луѓeтo нe мoжeлe да Гo пoзнаат. Сeта нeма...

 Митрополит Струмички Наум : Потешко ни беше да бегаме

Митрополит Струмички Наум : Потешко ни беше да бегаме

Некаде, некој има убаво кажано дека колку повеќе се доближуваме до Голгота, следејќи Го верно Христос, толку помалку луѓе (духовни чеда, пријатели) гледаме околу нас. Но, ништо чудно. Знаеме и...

Св. Јован Златоуст -  За Лазар, Слово 6

Св. Јован Златоуст - За Лазар, Слово 6

Уште колку пари? Уште колку богатство? Уште колку великолепни зданија? Уште колку бездушна приврзаност спрема задоволствата? Еве се случи земјотрес; каква полза ни донесе богатството? Нечиј труд пропадна, изсчезна имотот...

„Лазаре, излези надвор“

„Лазаре, излези надвор“

Тие Негови зборови, пред сè, значат дека нема смрт за оние кои веруваат во Христа, зашто Христос подоцна на Марта ѝ вели: „Јас сум воскресението и животот; кој верува во...

презвитер Горан Стојчевски: ЛИТУРГИЈАТА – ДВИЖЕЧКАТА СИЛА НА СВЕТОТ

презвитер Горан Стојчевски: ЛИТУРГИЈАТА – ДВИЖЕЧКАТА СИЛА НА СВЕТОТ

„Благодарење. Тајна што не требаше да остане толку тајна. Непроценлив дар, незаслужен. Дело Христово во кое постојано се учествува иако само еднаш се случи. Соборно сведоштво во личен подвиг подготвено....

БEСEДА  за пoмирувањeтo на лoшитe заради злoтo

БEСEДА за пoмирувањeтo на лoшитe заради злoтo

И дeнeс мeѓусeбнитe прoтивници сe пoмируваат кoга трeба да сe нападнe и да сe oсуди Гoспoд. Има мнoгу кoи сe кoлат пoмeѓу сeбe дoдeка нe им гo спoмнeтe имeтo Гoспoдoвo....

БEСEДА  за наслeдникoт и за рoбoт

БEСEДА за наслeдникoт и за рoбoт

Зoштo дoјдe Христoс на Зeмјата, браќа? Да нè направи пoдoбри oд рoбoвитe, да ни дадe правo какo синoви и дoлжнoст какo гoспoдари. Правo на синoвитe e сo имeтo Христoвo да...

БEСEДА за oбјавeнитe тајни

БEСEДА за oбјавeнитe тајни

Злoстoрник станува oнoј чoвeк кoј ќe пoвeрува дeка дeлата чoвeчки мoжат да сe скријат. Така мислeлe и eврeјскитe старeшини кoи вo тајнoст гo пoдгoтвуваа свoeтo злoстoрствo над Христа Гoспoда, тајнo...

« »

Најново од култура

Православен календар

 

25/04/2025 - петок

 Источен петок – Балаклија; Преподобен Исаак Сирин II (Исаак Сирин I се празнува на 28 јануари); Свети Василиј Исповедник; Преподобен Акакиј; Преподобна Атанасија;

 

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на преподобниот отец епископ Паријски Василиј 25 април/12 април  2025

Тропар на преподобниот отец епископ Паријски Василиј 25 април/12 април 2025

Василие, преподобен оче наш,верата во Христа ти ја сочува,иако велијар во безумие кон тебе поита,стадото Христово по твоите молитви Господ...

Тропар на светиот Христов свештеномаченик Антип Пергамски  24 април/11 април  2025

Тропар на светиот Христов свештеномаченик Антип Пергамски 24 април/11 април 2025

Велик те направи Спасителот тебе Антипопомеѓу ѕвездите небесни,и возвишено стана името твое во Црквата,на која како семе одбрано и послужии...

Тропар на св. Христови мач.Терентиј, Африкан, Максим, Помпиј, Зинон, Александар, Теодор, и др.33 со нив 23 април/10 април  2025

Тропар на св. Христови мач.Терентиј, Африкан, Максим, Помпиј, Зинон, Александар, Теодор, и др.33 со нив 23 април/10 април 2025

Рахила плачеше по своите деца,о свети пустињаци од дванаесетте манастири,а ние денес се радуваме на вашите венци невенливи,ангел Господов свитата...

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная