Светото Евангелието од првата,
по Божја промисла,
се враќа во рацете на последната генерација владетели


Во врска со библиотеката на руското царско семејство и нивната преголема љубов кон книгите, располагаме со следниве податоци. Во Александрискиот дворец, каде од 1905 г. императорското семејство живеело постојано, имало 18.000 книги, а се чувале во четири соби, кои биле дел од семејната библиотека, а повеќе од 6.000 поединечни книги царот и неговата сопруга имале во нивните станбени и официјални (државни) престојувалишта. Всушност, според очевидците книги имало насекаде, во сите соби низ дворците. Сите поединечно читале, но понекогаш, во доцните ноќни часови, како што знаеме од старите руски романи, царот читал на глас додека женскиот пол се занимавал со ракоделие. Потврдено е дека често се читале делата на светите Отци; книгите биле најчест поклон за празниците Божик, Велигден, и најчесто тоа било духовна литература. Следниов податок, пак, ни укажува за многу поголемиот број книги во библиотеката на царското семејство. Имено, во 1917 г. таа содржела повеќе од 70.000 томови книги. Станува збор за книги кои биле дел од личните библиотеки на генерции и генерации цареви. „Големиот Јарослав Мудриот сакаше книги, често ги читаа и дење и ноќе; собра многу препишувачи и им нареди да преведуваат книги од грчки на словенски“. Во 1941 г. Германците присвојуваат околу 39.000 томови, а по војната делумно, односно 8.746, биле вратени во Русија. Останатите се враќаат преку најразлични канали и агенции.

Во 2000 г. во Државниот музеј „Царско село“ се појавува еден куп книги од Германија – околу 4.000 томови, кои потекнувале од Царската спомен - библиотека. Веднаш привлекла внимание една книга завиткана во германски весник од 1946 г. – станува збор за книга од 17. век, поточно Евангелие од 1627 г. Оваа книга била отпечатена во Московската печатница и несомнено претставува многу ретко и уникатно издание, бидејќи Евангелието како богослужбена книга често се користи и брзо се оштетува.
За годината на потекло се дознава од оставениот запис со кириличен полуустав, кој потекнува од пред близу 400 години, поточно од 1627 г., а е напишан од раката на игумен Михеј. Од записот дознаваме дека книгата била со црн повез. Тој денес веќе е светло син, страниците наместа и по самите агли се оштетени од восок, дрвените корици се нагризани од црви, но ова не е ништо со оглед на тоа што книгата не е реставрирана, а што укажува, пак, на фактот дека била добро чувана. Од записот, исто така, дознаваме дека книгата била подарок за манастирот „Благовештение“ од страна на „христољубивата велика старица, монахиња Марта Ивановна“, во потстриг Ксенија, мајката на првиот цар од семејството Романови – Михаил. Таа Евангелието го дава како дар поради долгоочекуваната рожба (ќерка) на својот син.   

Евангелието на себе има неколку гравури, изработени од познатиот руски иконописец Прокопиј Чирин, за кои експертите велат дека се прекрасно изработени. Во средината е Распетието.
Во сите каталози од царската библиотека не е забележано Евангелието. Но, вистинското прашање е: како тоа повторно дошло во семејството?
Во март 1916 г. царицата Александра побарала од еден свој близок соработник да најде некои антиквитети, за подарок од неа до својот брачен другар (царот), за празникот Велигден. Меѓу повеќето предмети, таа тогаш го избрала Евангелието, кое ја привлекло со својот изглед и со историската вредност. Подоцна, од блиска личност на семејството, се дознава дека во следните 2 последни години од животот на владетелот овде на земјата, Евангелието имало посебно место во кабинетот на царот Николај, како скапоцена семејна реликвија, која му служела како секојдневен прирачник: Евангелието стоело веднаш до бронзената биста на царот Михаил.

 Царот Николај не се делел од Евангелието, кое, по Божја промисла, го добил непосредно пред неговото маченичко страдање ... Со оваа книга се затвора кругот! „Уникатното Евангелие како со невидлив конец да го поврза почетокот и крајот (на владеењето) на царското семејство Романови“.

Извор: Православен пат бр.37