Зар не гореа срцата наши? (втор дел)
Деца, ем умиление ем теолошки восхит секој пат ни носи мислата дека срцата на Апостолите гореа од внатре уште додека Воскреснатиот Христос им говореше по патот, но дека очите им се отворија дури при прекршувањето на лебот. Господ јасно ни ја предочува светата Тајна Евхаристија (или Литургија), односно Црквата како единствено место, а и време, но и заедница на дарот на Боговидението и на Богопознанието. Затоа, чувствувам потреба овојпат малку повеќе да се задржиме на односот помеѓу нашето срце и светата Евхаристија, за да ни стане појасно од каде и како се разгорува огинот во него.
Личноста и заедницата, односно личносниот однос со Бог и личносните односи со нашите ближни во Него се заедничка содржина и онтолошка врска помеѓу срцето и светата Евхаристија. Поконкретно кажано, во сеопфатната Тајна на Црквата нашето срце станува лично духовно средиште на нашето битие и во аскетско-исихастичка и во литургиско-соборна смисла.
Знаеме од учењето на светите Отци дека Господ Исус Христос од моментот на светото Крштение преку благодатта на Светиот Дух го зазема средиштето на нашето срце. Но, што конкретно значи тоа дека срцето е лично духовно средиште во аскетско-исихастичка смисла? Сигурно ви е познато едно од, барем за мене, најсилните места во светото Евангелие: „Лисиците имаат легла и птиците небески – гнезда, а Синот Човечки нема каде главата да ја потслони“ (Лука 9, 58). Со овие зборови, за нас - до срж прекорувачки и актуелни, Богочовекот Христос ни потврдува дека човековото срце како духовно средиште е единственото место на лична средба помеѓу Бог и човекот. Дека само во очистеното, просветлено и обожено срце Господ наоѓа Свој спокој и почивалиште. Дека многу малку подвижници во една генерација го достигнуваат дарот на обожение, на непрестајна умносрдечна молитва и на гледање на божествената несоздадена светлина.
Што, пак, значи тоа дека срцето е лично духовно средиште и во литургиско-соборна смисла? Заедницата и единството коешто го засноваме ние, православните христијани, низ светата Евхаристија, причестувајќи се со Христос Бог и во Него меѓу себе, е единство, длабоко битијно и благодатно, коешто го ослободува човекот од ограничувањата на времето и на просторот. Така што, секој член на Црквата живее, љуби и се спасува со помош на сите членови на Црквата, земни и небесни. Секој од нас живее благодатно и молитвено во сите и заради сите, и сите живеат во секого и заради секого. Тоа е соборниот живот на Црквата, овозможен од благодатта на Светиот Дух Господ. Притоа, животот на секого е негов сопствен живот и личноста на секого е негова сопствена личност, според икона и подобие на единството и личната заедница на нашиот Бог Света Троица.
Ние живееме во Христос, во Неговото срце, и Христос живее во нас, во нашето срце. Затоа тајната на нашето претходно опишано меѓусебно проземање и проникнување се случува во нашето срце. И затоа Богочовекот Христос е средиште на нашето средиште, односно средиште на нашето срце и на нашиот живот и постоење. Тој е средиште на нашето лично битие и на нашата словесност, како Слово на нашиот Творец, преку Кого сè станало; на нашето лично благобитие како Син Божји, Кој го исполни целиот Домострој на спасението на нашиот Отец Небесен; и на нашето лично вечно благобитие во бесконечното Царство и Заедница на Отецот и Синот и Светиот Дух. Но, оваа тајна ќе им се открие на оние кои ќе ги очистат своите срца. „Блажени се чистите по срце, зашто тие ќе Го видат Бог“ (Мат. 5, 8).
Сите останати места во литургискиот текст, на пример од свети Јован Златоуст, во кои непосредно или посредно се спомнува срцето, само го потврдуваат аскетско-исихастичкото и литургиско-соборното значење на срцето на човекот. И сите тие места само од овие два аспекта правилно се сфаќаат и се толкуваат:
„Запали ја во нашите срца, човекољубив Владико, бесмртната светлина на Твоето богопознание“.
„Погледни на мене грешниот и непотребен Твој слуга, и очисти ја мојата душа и срце од нечестива совест и оспособи ме со силата на Светиот Твој Дух, облечен во благодатта на свештенството, да застанам пред оваа Твоја света Трпеза, и да го свештенодејствувам светото и пречисто Тело Твое и чесна Крв“.
„Господи Боже Седржителу, единствен свет Кој ја примаш пофалната жртва од оние што од цело срце Те призиваат, прими ја молитвата и од нас грешните и принеси ја на Твојот свет жртвеник и оспособи нè за нашите гревови и за незнаењата на народот да Ти принесуваме дарови и духовни жртви“.
„Горе да ги имаме срцата“.
„И дај ни со една уста и едно срце да го славиме и воспеваме пречесното и величествено име Твое, на Отецот, и Синот, и Светиот Дух, сега и секогаш и во вечни векови“.
„Христе Боже наш, Ти Самиот си исполнување на Законот и Пророците; Ти си го исполнил сиот спасителен Домострој на Отецот; исполни ги [подеднакво толку] со радост и веселба нашите срца, постојано, сега и секогаш и во вечни векови. Амин!“
Деца, дали забележувате што ни недостасува, и во редоследот на претходно спомнатите молитви, и во нивната комплетност, и во нивното толкување, за да ни станат уште појасни и аскетско-исихастичкиот и литургиско-соборниот аспект на нашето срце како лично духовно средиште на нашето битие? Ни недостасува да го објасниме односот помеѓу светата Тајна свештенство и умносрдечната литургиска молитва.
Многупати сум ви зборувал дека принесувањето на даровите на олтарот (на светата Трпеза) од храмот, односно излегувањето на свештеникот во тело пред олтарот, внатрешно духовно соодветствува на излегувањето на умот пред олтарот на срцето – значи, со умносрдечна молитва и словесната жртва на човековата личност што во срцето на Бог Му се принесува и посветува. Ако свештенослужителот со својот ум не излегува пред престолот Божји во своето срце, што ако со телото стои пред престолот Божји во храмот? Затоа после Големиот Вход, кога ги предлагаме чесните Дарови на светата Трпеза, втора молитва што ја изговараме после првата е следната: „Според милосрдието Твое, Господи, чини му добро на Сион и нека се возвишат ѕидините ерусалимски. Тогаш ќе Ти бидат угодни жртвите на правдата, приносите и сепалениците; тогаш на Твојот олтар ќе се полагаат телци“. Го молиме Бог да го возобнови ерусалимскиот храм на Сион, односно да ја возобнови чистотата на нашето срце; и да ги возобнови и подигне ѕидините ерусалимски, односно да го просветли нашиот ум, кој како таков нема да дозволи ниту една валкана помисла да влезе во нашето срце – за тогаш да Му бидат угодни нашите молитви принесени од умот во срцето, но и нашата служба при принесувањето на евхаристиските Дарови. Во ова се состои и персонално-сотириолошкото значење на севкупниот Домострој на Богочовекот Христос за нашето спасение доживеан во светата Тајна Свештенство.
Претпоставувате и самите дека сите соодветни молитви за време на светата Литургија, оние што се носители на Божјиот дар на умносрдечната молитва, ги изговараат во своето срце. Затоа кога ќе се сетам на молитвата – „Достојно и праведно е Тебе да Ти пееме, Тебе да Те благословуваме, Тебе да Те фалиме, Тебе да Ти благодариме, Тебе да Ти се поклонуваме на секое место од Твоето владеење“ – се запрашувам себеси, кој апсурд е тоа за нас монасите да го посветиме нашиот живот на Бог и да Му се поклонуваме на Христос секаде и во секое време, а токму таму каде што е најважно тоа да го сториме – во нашите срца – сè уште да немаме пристап.
Овде повторно се враќаме на нашата болна тема за нашето срце извалкано, затворено и заробено од страстите, како место каде што Синот Човечки нема каде „глава да потслони“. И бидејќи нашиот ум не може да влезе во затвореното срце и да допре до Синот Човечки, Тој престојува таму осамен, гладен, жеден, странец, необлечен, во затвор... заради нашата љубов, заради нас и заради наше спасение. Затоа, за да допреме до Христос и да Му послужиме, уште еднаш ќе се потсетиме дека најнапред треба доволно да го очистиме своето срце од страстите, да го осознаеме ‘местото на срцето’, да го откриеме влезот на Царството Небесно внатре во себе, и со својот ум смирено да застанеме пред Царот на славата.
После сè што чувме деца, барем три работи теоретски ни стануваат појасни:
Прво, ни станува појасно дека патот до Бог, како и до срцето на нашиот ближен, минува само преку нашето очистено срце.
Второ, ни станува појасно како нашите Отци и Учители успеваа да го одржат и разгорат духовниот огин во своето срце – и додека се молеа насамо во својата ќелија непрестајно соединети со својот Господ, и додека молитвено сострадуваа за сите луѓе, и додека се молеа и служеа Литургија за живот на светот, и додека им враќаа со зло оние за чие добро и за чие спасение се молеа и на кои им го продолжуваа времето предвидено за нивно покајание. Тие знаеја дека ако само еднаш вратат со зло на зло и дека ако само еден човек остане надвор од нивната молитва, огнот во нив ќе се задуши и згаси.
Трето, ни стануваат појасни и зборовите на нашиот Господ и Спасител, Богочовекот Исус Христос: „Јас дојдов да фрлам оган на земјата и колку би сакал да се беше веќе разгорел“ (Лука 12, 49).
Митрополит Струмички Наум
Посети:{moshits}
