Беседа на Архиепископот охридски и македонски г.г. Стефан, одржана на Вечерната богослужба во манастирот „Свети Климент и Пантелејмон“, Плаошник, на 08. 08. 2016 лето Господово.
На ова место, пред 1100 години, се упокоил во Господа славниот просветител, учител, архиереј охридски и чудотворец – свети Климент. На денешен ден, пред 1100 години, тој престанал да управува со доверената му епархија, престанал да биде пастир на возљубеното му стадо и да богослужи во Охрид и на Плаошник, во храмов што самиот го изградил. На денешен ден, тој престанал и да воведува и упатува во смислата на буквите и словата, да објаснува за значењето и потребата од писанијата и книгите, престанал да им ги открива тајните на овоштарите и полјоделците, и на сите коишто имале потреба од неговата помош, а без него останале и оние на кои им бил незаменлива утеха.
И, еве, 1100 години – цел еден милениум и уште полн еден век нѐ делат од денот на неговото упокојување. А се чини како свети Климент и никогаш да не нѐ напуштил, зашто постојано е присутен – и во молитвата, и во јазикот, и во писмото – присутен во животот на луѓето и народите на кои им служел. Таков бил свети Климент кој за свој пример, во сите свои дејности, ги имал своите учители, светите браќа Кирил и Методиј. Впрочем, тој продолжил таму каде што тие застанале, го надградил тоа што тие го граделе, го намножил тоа што тие го оставиле...
А светите Кирил и Методиј го направија токму тоа – на многу народи им Го доближија Христа Бога на разбирлив јазик, вечната спасителна вистина ја преведоа и запишаа на дотогаш непостоечки писмен јазик. Нивната мисија стана дел од благородниот процес кога секој народ, во сопствената култура и на сопствениот јазик ќе ја прифати објавената порака на Евангелието и изразот на вечните вистини.
Така светите рамноапостоли станаа и останаа врската меѓу народите, меѓу културите, традициите... Тие се спојката меѓу Истокот и Западот, продолжувајќи го библискиот и апостолски начин на пренесување на Евангелието, кога различните култури и јазици се прифаќаат, без да ги изгубат своите посебности. Сето тоа има своја основа во Павловата порака дека нема веќе ни Јудејци, ни Елини, ни роб, ни слободен.... зашто сите се едно во Христа (Гал. 3, 28). Токму овие Павлови зборови ги охрабриле светите браќа да тргнат во Моравската мисија, да благовестат, а кога требаше – своето дело и да го бранат од противниците на вистината, правото и слободата.
Таквиот приод кон просветителската дејност на светите Браќа, стана аманет што се пренесе и во делото на нивните ученици, кои го правеа токму она што го примија од своите учители. Со својот рамноапостолски дух, осмислен во Христа, светите Климент и Наум и другите со нив (Сава, Горазд и Ангелариј) ревносно ја применија пораката да се помнат своите учители и проповедници на Словото Божјо (сп. Евр. 13, 8), и беспоштедно да се брани и продолжи нивното дело. Доаѓајќи на овие простори, овие наши рамноапостоли верно ја продолжија мисијата на своите учители, останувајќи доследни на она што го научија од нив. Верни на своите учители, тие го негувале и унапредиле глаголското и кирилското писмо, оставајќи траги од нив со разните ракописи, кои и до ден денес сведочат за тие славни времиња. Во ова 2016 лето Господово, сеќавајќи се на свети Климент и неговото дело и по 1100 години од неговото упокојување, тој останува пример за архиереј – кој несебично се вложувал и застапувал за довереното стадо и Црквата, пример за проповедник – кој неуморно, на разбирлив јазик ја објаснувал и пренесувал Божјата вистина, пример за учител – кој секогаш бил подготвен да поучува и воспитува, пример за книжевник и проповедник на говорниот јазик... Доследен во сѐ на своите учители, тој ни оставил и нѐ заветил многу како народ и Црква. Затоа – може ли да има позначајна личност за нас – и во историјата, но и во сегашноста?! Зашто тој не ни е само учител и просветител, туку е повеќе од тоа. Токму тоа е и примарното во личноста на свети Климент, и тоа ги осмислува сите негови напори и залагања, сета негова мисија – преку која тој, како духовен татко, го утврди нашиот народ во евангелската вистина.
Неговото историско и цивилизациско значење, го надминува опфатот на националното и границите на припаѓањето. Свети Климент е историска личност и треба да биде прифатен според неговото животно и евангелско начело, според кое сите луѓе сме еднакви во Бога. Затоа, свети Климент е дел од историјата на многу народи, тој е сечиј, но истовремено и ничиј; како и сите светии, тој им припаѓа најмногу на оние коишто го почитуваат. Затоа, во свети Климент да гледаме обединител, а не разделител, зашто целосно и беспоштедно се вложувал за сите подеднакво, гледајќи во секој човек свој брат, и во народите – браќа меѓу себе. Тој проповедал и поучувал меѓу луѓето, не гледајќи на различноста, туку се трудел за духовното и спасоносното за сите. Создавал за Бога и за потребите на народот, па затоа го основал и Охридскиот книжевен центар, кој станал духовен расадник, каде што се обучувале кадари за потребите на народот и Црквата. Нему најважна од сѐ му била духовната наобразба и преобразба на народот, и по примерот на апостолот - за секого бил сѐ, за сите да ги придобие и спаси (сп. I Кор. 9, 22). Затоа, делото на свети Климент е универзално, и не може да биде ничија сопственост, зашто тој единствено им припаѓа на Христа и на Црквата.
Свети Климент не го ограничил своето дело само на духовната просвета. Тој се грижел и за унапредувањето и подобрувањето на секојдневниот живот на своето паство. Бил постојано со својот народ, и затоа останал запаметен во народната меморија. Еве, и по единаесет столетија од неговото блажено упокојување, народот не го заборавил! – Не се заборава таков отец и учител, чија татковска љубов ја чувствуваме и денес, па затоа и му се молиме да се застапува за нашиот народ, земја и Црква, и за сите народи со добра волја.
Богати се народите кои во своето историско постоење имале личности како свети Климент Охридски. А милост пред Бога ќе имаат тие народи што ќе знаат како да ги почитуваат – следејќи ги нивните начела и дела! А големи дела се оние што ќе ги надживеат своите творци и како такви ќе се потврдат во времињата потоа. Делото на свети Климент не е само големо, туку е и вечно! А вечно е зашто, еве, вечно живее и има вечен спомен меѓу македонскиот и меѓу словенските народи. Впрочем, тој е богоугодникот што ни го доотвори патот кон Бога и ни покажа дека вечноста е темел на времето и дека вечното е основа на временото. Свети Климент ја воспостави вечната смисла и на македонскиот и на народите меѓу кои престојувал и меѓу оние коишто го почитуваат и го ползуваат неговото дело. И само народ со големи дела, пред Бога е голем народ! – Ретки се народите кои имаат таква личност, таков светител кој го определил и исполнил сето она што историјата на еден народ ја прави историја. Затоа, нашиот народ, во сето свое минато, свети Климента не го истакнувал само како просветител и архиереј, туку и како идеал за сите времиња.
Нека му е вечен споменот – и во земната и во небесната Црква! – Свети Клименте, моли се за сите нас! Амин!
Архиепископ охридски и македонски г.г. СТЕФАН
Извор: МПЦ-ОА
+Светите Козма и Дамјан; Светиот маченик принцот Ерминигелд; Преподобниот маченик Јаков со учениците Јаков и Дионисиј;
