Kodeks iz Alepa
Evolucija jezika podseća na biološku - događa se iz časa u čas, iz generacije u generaciju, pa ne postoji određena prelomna tačka između određenog jezika i jezika koji se razvio iz njega. Zbog toga je nemoguće reći da je neki jezik zaista stariji od drugog; svi su oni jednako stari kao i čovečanstvo. Prema tome, svaki od dole navedenih jezika može da se pohvali nekom drevnom karakteristikom koja ga izdvaja od ostalih.
Kodeks iz Alepa
Foto: Aleppo Codex / Wikipedia Kodeks iz Alepa
Hebrejski
Hebrejski je zamimljiv zbog toga što je oko 400. godine nove ere uglavnom izašao iz upotrebe, ali je ostao sačuvan kao liturgijski jezik Jevreja širom sveta. Međutim, sa pojavom cionizma u 19. i 20. veku, hebrejski je oživeo i postao zvanični jezik u Izraelu. Iako se moderna verzija razlikuje od biblijske, ljudi kojima je hebrejski maternji jezik mogu u potpunosti da razumeju ono što piše u Starom zavetu i tekstove koji su povezani s njim. Budući da je maternji jezik većine ljudi koji su prvi počeli da se služe savremenim hebrejskim jezikom bio jidiš, on je višestruko uticao na savremeni hebrejski jezik.
Tamilski
Tamilskim jezikom govori oko 78 miliona ljudi i priznat je kao zvanični jezik u Indiji, Šri Lanki i Singapuru. To je jedini klasični jezik koji je opstao tokom čitavog puta do savremenog sveta. Pripada porodici dravidskih jezika, koja obuhvata niz jezika, uglavnom iz južne i istočne Indije. Naučnici su otkrili natpise na ovom jeziku koji potiču još iz trećeg veka pre nove ere i od tada nije izlazio iz upotrebe. Za razliku od sanskrita, drugog drevnog indijskog jezika, koji je izašao iz opšte upotrebe oko 600. godine pre nove ere i uglavnom postao liturgijski jezik, tamilski je nastavio da se razvija i danas je 20. na spisku najrasporstranjenijih jezika širom sveta.
Litvanski
Većina evropskih jezika pripada porodici indoevropskih jezika, čija je međusobna distinkcija počela oko 3500. godine p.n.e. Razvili su se u desetine različitih jezika, kao što su nemački, italijanski i engleski, i postepeno gubili zajedničke karakteristike. Jedan od jezika iz baltičkog ogranka porodice indoevropskih jezika zadržao je više odlika jezika koji lingvisti nazivaju praindoevropskim jezikom (PIE), a koji je, prema njihovim pretpostavkama, bio u upotrebi oko 3500. godine p.n.e. Iz nekog razloga, litvanski je zadržao više glasova i gramatičkih pravila iz PIE od bilo kog drugog srodnog jezika i zbog toga se može smatrati jednim od najstarijih jezika na svetu.
Karta Islanda iz 16. veka
Foto: www.antiquemaps.no, Abraham Ortelius / Wikipedia Karta Islanda iz 16. veka
Farsi
Za one koji možda ne znaju, farsi je jezik koji se, između ostalog, govori u današnjem Iranu, Avganistanu i Tadžikistanu. Svi su čuli za persijski jezik, a prva asocijacija su verovatno slike duhova koji izlaze iz boce. Reč je, zapravo, o istom jeziku, a različitim nazivima. Farsi je proistekao neposredno iz staropersijskog, jezika Persijskog carstva. Savremeni persijski jezik uobličen je oko 800. godine nove ere, a razlikuje se od mnogih savremenih jezika, između ostalog, po tome što se od tada relativno malo menjao. Ljudi koji danas govore persijski mnogo lakše čitaju spise iz 900. godine nove ere, nego što ljudi sa engleskog govornog područja čitaju Šekspira.
Islandski
Još jedan indoevropski jezik, ovoga puta iz severnogermanskog ogranka. Mnogi germanski jezici izgubili su karakteristike koje imaju drugi indoevropski jezici, ali islandski je imao konzervativniji razvoj i zadržao je većinu tih karakteristika. Ni danska uprava (od 14. do 20. veka) nije mnogo uticala na jezik, koji se uglavnom nije menjao od kada su vikinzi naselili ostrvo.
Makedonski
Porodica slovenskih jezika, koja, između ostalog, obuhvata ruski, poljski, češki i hrvatski, relativno je mlada. Od zajedničkog pretka, praslovenskog jezika, počeli su da se odvajaju kada su grčka braća Ćirilo i Metodije standardizovali jezik, stvorivši jezik danas poznat kao starocrkvenoslovenski, kao i odgovarajuće pismo. Jezik su u devetom veku proširili na sever, kada su krenuli u misiju pokrštavanja Slovena. Ćirilo i Metodije su bili sa severa Grčke (današnja Makedonija), pa makedonski (zajedno s srodnim bugarskim) najviše liči na starocrkvenoslovenski.
Baskijski
Baskijski jezik je prava lingvistička misterija. Tim jezikom govore Baski u Španiji i Francuskoj, ali on nije srodan bilo kom romanskom jeziku (u koje spadaju francuski i španski), niti bilo kom drugom jeziku na svetu. Lingvisti su decenijama nagađali sa kojim jezikom bi mogao biti srodan, ali nijedna teorija nije bila održiva. Očigledno je jedino da je postojao u toj oblasti pre dolaska romanskih jezika, dakle, pre nego što su stigli Rimljani i doneli latinski, iz koga će se kasnije razviti francuski i španski.
Rukopis na irskom gelskom jeziku iz 15. veka
Foto: Wellcome Images / Wikipedia Rukopis na irskom gelskom jeziku iz 15. veka
Finski
Najstariji dokumenti na finskom jeziku potiču iz 16. veka, ali, kao i svaki drugi, i ovaj jezik ima istoriju koja je mnogo duža. Reč je o jeziku iz ugrofinske grupe, kojoj pripadaju i estonski, mađarski i nekoliko jezika kojim govore manjine u Sibiru. Uprkos tome, finski ima nekoliko pozajmljenica, koje su tokom vekova preuzete iz drugih porodica jezika. Te pozajmljenice su u finskom često bliže izvornom obliku nego u jeziku iz kojeg su preuzete. Reč “aitl”, na primer, koja znači “majka”, potiče iz gotskog, kojim danas niko više ne govori. Reč “kuningas” (kralj) potiče od germanske reči “kuningaz”, koja ne postoji više ni u jednom germanskom jeziku.
Gruzijski jezik
Glavni jezici tri južnokavkaske države - Jermenije, Azerbejdžana i Gruzije - potiču iz tri potpuno različite porodice jezika: indoevropske, turkijske i kartvelske. Gruzijski je najrasprostranjeniji kartvelski jezik i jedini u regionu Kavkaza koji ima drevnu književnu tradiciju. Njegovo lepo i jedinstveno pismo takođe je prilično staro - veruje se da je još u trećem veku nastalo prilagođovanjem aramejskog. Postoje samo četiri kartvelska jezika kojima govore manjine unutar Gruzije.
Irski (gelski) jezik
Iako je reč o jeziku kojim danas govori neznatna većina irskog stanovništva, za sobom ima dugu istoriju. Pripada keltskom ogranku indoevropskih jezika i korišćen je u današnjoj Velikoj Britaniji i Irskoj mnogo pre uticaja germanskih jezika. Iz ovog jezika su se razvili škotski gelski i manks (nekada korišćen na Ostrvu Men), ali se na ovom spisku našao zbog toga što ima najstariju narodnu književnost od bilo kog jezika u Zapadnoj Evropi. Dok je ostatak Evrope govorio svojim jezicima, a pisao na latinskom, Irci su izabrali da pišu na vlastitom jeziku.
Извор:
1-ви јануари, лето Господово 2015
