Архимандрит Рафаил Карелин


 
Кога зрак на духовна светлина неочекувано ќе засветли во темнината, јасно ќе укаже на тоа каде е лицето, а каде е маската, каде е псевдоликот, ќе ги симне и боите зад кои светот себеси се крие. Светот ја мрази таа светлина, тој сака да живее во полутемнина, во која маската лесно поминува како да е вистинско лице.

Светот ги мрази светињите, светот ја мрази вечноста, го мрази она што му пречи во задоволувањето на неговите страсти, што го разобличува неговиот конформизам. Христијанството му покажало на светот дека тој е тешко болен, ја донело веста за негово исцеление,  за можност за спасение – но за такво нешто потребно е светот сам да се осуди и да се промени. Светот не ја прими светлината Христова, тој тргна по друг пат, убивајќи ги сите оние кои му ја донесоа таа светлина, прогласувајќи ги за безумни, фанатици, непријатели на човештвото.

Апостол Павле рекол:“ Па и сите, што сакаат да живеат побожно во Христа Исуса, ќе бидат гонети.  А лошите луѓе и лажливците ќе напредуваат во злото, заблудувајќи други како и себеси“(2 Тим. 3, 12-13). Прогони се појавувале и се пројавуваат во разни форми – некогаш нежни и префинети, но ништо помалку сурови и расипани. Дури и во манастирите, вистинските подвижници се казнуваат и понижуваат, зашто нивниот живот, како проповед без зборови, им говори на другите какви би морале да бидат, а не постанале такви.

Христијанинот е ученик Христов, а светлината Христова која ја осветлува вечноста, овде на земјата засигурно постанува крст. Чашата на блаженствата која Христос ни ја вети во идниот живот, овде на земјата засигурно постанува чаша на страдание и кон устата на вистинскиот христијанин не ја принесуваат само неговите непријатели, туку и рацете на роднините, ближните, најверните пријатели.

Кога Христос повторно би дошол во нашиов свет, светот и по втор пат би Го распнал, зашто Христос не беше распнат од  јудејците, ниту  од римските војници, Него не Го распнаа Пилат и Кајафа, туку нашите гревови, кои од ден на ден стануваат се постраотни, се поодвратни, кои ги прават луѓето слични на демоните.

Но, мајка Тереза светот ја прими, ја прими со ракоплескање, ја прими како своја. Како да се разреши овој парадокс, какво е толкувањето на овој феномен кој вчудоневидува, на оваа психолошка загатка? Мајка Тереза е римокатоличка чесна сестра, национална хероина на Индија, почесна гостинка на лидерите на европските и азиските земји, лауреат на Нобеловата награда (востановена од парите добиени со производство и продажба на динамит). Монахиња која не ги учи луѓето на молитва туку ги описменува. А дали човекот кој ќе ја научи азбуката ќе го чита Евангелието или да речеме Фоербах, тоа е негова лична работа. Мајка Тереза како да го игнорира фактот на гревопадот, а страдањето го смета за случајност, за досаден дисонантен тон во симфонијата на светот, кој може да се корегира, а да не се корегира самиот свет. И таа, не се ни стреми кон негово поправање туку го прима онаков каков што е, и во знак на благодарност заради тоа светот постанува нејзин пријател. Таа го прима и човекот онаков каков што е, гледајќи во својата мисија само олеснување на човечкото страдање, гледајќи во тоа страдање само понижување на човечката личност, која таа многу силно ја почитува.

“Му се поклонувам на животот!“, тоа е мотото на Мечников, Швајцер и монахињата Тереза. Но, ниту збор за вечниот живот. Се разбира, таа е чесна сестра, што значи дека верува во бесмртност, но тоа е нејзина лична вера која не се однесува на нејзината мисија. Можеби токму тоа е причината што помеѓу помошниците на мајка Тереза има луѓе од разни религии, па и неверници, бидејќи нив ги обединува сострадание кон личноста, сострадание кон човекот како сетилна даденост, и чувство на солидарност кон секој човек, затоа што е човек. Тоа им одговара на сите – и на безбожниците, зашто страдањето не е поврзано со религија и вера. А за сострадание и помош овде во земната реалност, има потреба секој – и верник и неверник. Заради тоа, каде и да дојде, мајка Тереза е посакуван гостин. Неверниците нагонски чувствуваат дека монашката облека на мајка Тереза не ги одвојува од неа. Нејзините портрети постојано се објавуваат по весниците, таа е позната и во најодалечените краеви на светот. Но нејзиниот внатрешен лик, оној духовниот, не е помала загатка од ликот на Мона Лиза. Што направила мајка Тереза – хероината на богоборечкиот, суров и во исто време страдален свет? Христијаните, во тој ист свет влегувале како во Колосеум, како во битка со диви ѕверови, а мајка Тереза нема непријатели. За неа зборуваат и пишуваат со пофалба и што е многу симптоматично, скоро со исти зборови.

Каква е нејзината духовна позиција, ако е таа – мајка Тереза? Мислам дека ова може да се објасни со фактот дека нејзината религија е  - хуманизмот, поклонување на животот, сострадание со човекот, како пројава на тој живот. Таквата љубов не го открива хоризонтот на вечноста, и затоа таа никого не погодува. Изгледа дека тајната на мајка Тереза е во  идеалот на кој таа му служи – достоинството на човечката личност, неговото земно достоинство, а не како лик и подобие Божјо. Затоа грижата за такво достоинство не го потсетува на Бога и не предизвикува немир кај безбожничкиот свет.

Христијанските подвижници се стремеле духовно да го исцелат човекот. За мајка Тереза како да не постојат духовни болести, таа ги игнорира, за неа зло е -  само и единствено страдањето. Светителите настојувале да го подигнат паднатиот човек, да го разбудат за нов живот. Мајка Тереза како да ја става главата на тој човек во своето крило и го успива, а дали тој ќе стане или не – тоа не е нејзина работа, нејзината мисија е да ја ублажи болката, дури и ако таа болка за човекот е спасоносна. На светот тоа му се допаѓа. Световниот хуманизам е особена философија, особена религија – без Бога. Особена етика, каде мерата на вредностите е самиот човек, во своето земно, сетилно постоење. Господ ни зборува за Синот Човечки, Кој слезе од небото, а хуманизмот за синот на земјата на кој небото му е непознато.

За христијаните, зло е - пред се гревот и губење на вечниот живот, а за хуманистите, зло е – социјална неправда, одземање на личните права, како и се она што на човекот му носи страдање. Хуманизмот е, слично на будизмот, религија на антистрадание. Таа се бори против последиците, не грижејќи се за самата причина.

Мајка Тереза ги подигнувала оние кои умираат на улица, со своите раце ги миела, ги облекувала во чиста облека, за да тие, како што таа вели, можат да умрат достојно за човечко битие. Достојно – онака како што таа тоа го разбира, а за тоа дека човекот мора да умре со вера во Бога и покајание – ниту збор.

Мајка Тереза се труди во последните моменти да ги олесни страдањата и на некој начин да му овозможи на човекот да ја заборави суровоста на светот, да го помири со него. Тоа светот го поздравува! Атеистите во неа гледаат подвиг на служење на општеството, а христијаните – подвиг на милосрдие и сострадание. Сите се задоволни. Што Римокатоличката Црква и дала на мајка Тереза? Навистина многу. Римокатоличката Црква е моќна организација со огромно искуство за мисионерење. Затоа мајка Тереза, воспитана во неа, ја ориентирала својата мисија на  надворешното, социјално служење на човечкиот род. Јас не сакам да кажам дека во римокатолицизмот нема подвижници кои се грижат за спасение на човечките души – ги има. Но и нив светот исто така ги распнувал, убивал, ги горел на клада.

Постојат разни видови на љубов. Постои духовна љубов, која во човекот го гледа и го љуби ликот Божји. Тука е и душевната љубов – таа се заснова на сопреживување, симпатија, солидарност кон емпирискиот човек, во неа може да има многу жар и емоции, многу нежност кон несреќниот, многу грижа за човекот, но само во земниот аспект на неговото постоење. Таа љубов ја почитуваат и верниците и неверниците, зашто на земјата сите страдаат. Духовната љубов не ги меша доброто и злото, таа во човекот го љуби доброто, но злото не го прима, во неа нема афектација и сетилност, малку е видлива надворешната нежност, таа многу бара и на световните луѓе понекогаш им се чини сурова.

Духовното “верују“ на мајка Тереза е – човекот. Нејзината етика е – олеснување на страдањата, поклонување на земниот живот, желба да му се помогне на човекот достојно да живее и достојно да умре – ако достоинството се разбере во хуманистичка смисла, како користење на можностите и правата кои му се даваат на човекот на земјата. Тоа е хуманизмот на 20-от век. Во мајка Тереза тој наоѓа своја подвижничка, самопрегорна, усмерена кон целта, која себеси се предава на служба до самопожртвување. Нејзината икона е – човекот онаков каков што е овде, нејзина стихија е – земјата. Затоа светот не ја замрази како ученичка Христова, туку ја прегрна како своја ќерка.

Но сепак, во рамките на хуманизмот мајка Тереза е една од најсимпатичните и најутешните појави макар и заради тоа што својата идеја таа одлучно и бескомпромисно ја воплоти во живот со тоа што не му служеше на апстрактното “човештво“, не на општества и класи, туку на конкретни луѓе, им служеше со свои раце, душа и ум, без социјална и етничка разлика, и тоа не може , а да не ја прави омилена кај луѓето.

Но, би била голема грешка да се поистоветува тоа служење со христијанството, а особено со – монаштвото.


Подготви: М.З.
Посети: {moshits}