СЛОВО ЗА ОВАА КНИГА
 

Во последниве години се појави православна литература која зборува за штетноста на телевизијата и на компјутерските игри. Нашето издание е посветено на еден посебно важен аспект на тој проблем - влијанието на споменатите откритија врз детската душа. Авторот на оваа книга, православен свештеник, нагласувајќи ја појавата на ширење на душевните болести и падот на моралот кај денешните деца, го доведува тоа во врска со негативното влијание на градската „машинизирана" и технологизирана средина. Потпирајќи се врз делата на светите Отци, на матерјали од печатот и врз низа православни изданија, а, исто така, користејќи примери од руската класична литература, тој објаснува на каков конкретен начин околниот свет ја поттикнува душата на детето кон негативните емоции, го потхранува во неа немотивираното фантазирање и страстите што се погубни за душата.
Авторот покажува дека тие посебни душевни состојби, што ја создаваат подлогата за развојот на страстите, занесот што го предизвикува компјутерската игра, сонувачкото „поистоветување" во јунаците од ТВ-екраните или во ком¬пјутерските јунаци од компјутерските „игри", пасивното нурнување во размислување, сите тие состојби не се резултат на современата цивилизација. Тие биле познати пред илјадаипетстотини години и биле опишани во делата на светите Отци, кои таквите состојби ги дефинираат како грешни.
Во книгата е присутна и извесна „позитивна програма": авторот, придржувајќи се на преданијата на светите Отци, предлага таканаречени „противотрови", со чија примена родителите, ако не можат да ги отстранат, барем ќе ги ублажат влијанијата на околниот свет што се штетни за душата.
Ние се надеваме дека оваа книга ќе го пронајде својот читател, дека ќе постане неопходна и полезна во секое православно семејство.

ВОВЕД

Современиот свет на секој чекор го наведува детето да погреши. Детето не стасува ни да излезе од состојбата на раното детство - нему веќе од сите страни му се закануваат штетните влијанија врз душата.
Често кон тоа придонесуваат и родителите со својата претерана и неразумна љубов, како и со попустливоста. Пред се, на тој начин што својот син или ќерка не ги воспитуваат во склад со правилата на христијанското однесување, туку завладуваат со страсните сколности на нивната природа, им дозволуваат да се развиваат во правец на гревот. Му се задоволуваат сите можни барања на малиот: тој добива се повеќе и повеќе играчки, игри, разоноди и забави. Таквото дете не знае да се воздржува во своите барања, ниту, пак, да биде скромно во своите желби; тоа живее раководејќи се со една заповед: „Јас го сакам ова, јас го сакам она.."
И еве, таквото дете пораснува - според народната изрека „на таткото и на мајката потсмев, на родот - племето - срам". Таквиот човек и кога ќе порасне се проекупира со „играчки", со разонода, со комфор; тој не знае да им се спротивстави на страстите и се подлабоко тоне во бездната на гревот.
А современите играчки, и за децата, и за возрасните се бескрајно различни. Нивните креатори ги користат последните достигнувања на електрониката - за што? Да го разонодат потрошувачот, т.е. детето, на нов, порано невиден начин. А да разонодиш значи: да го пренасочиш од сериозен, одговорен однос кон животот, да скршне од спасоносниот „тесен" пат и по набиениот „широкиот" пат на игрите и на разонодата, да го заведеш кон духовно застранување и кон пропаст.

ЕЛЕКРОНСКОТО ПИЛЕ -БЕЗЖИВОТЕН „ДОМАШЕН МИЛЕНИК"

Учениците ширум Западот, без исклучок, се одушевени со новата електронска играчка. Тоа е таканареченото „електронско јајце - пиле" што е програмирано како „жив организам". Од „јајцето" по извесно време, под услов некој да се „грижи" за него на вистински начин, (т.е. со притискање на одредени копчиња), треба да се „изведе пиле", на кое, потоа, исто така, му е потребна „грижа": низа компјутерски операции што децата ги извршуваат во текот на денот за да му се овозможи да „живее".
Играчката треба навреме да „се храни", да се „чисти" по неа - и, гледај, целата „среќа" е во тоа што нејзината големина не му дозволува на детето ни за миг да се оддели од неа. Ако сите операции се извршат навреме и како што треба, тогаш пилето „живее", „расте", потсетувајќи го сопственикот со пиштење одвреме-навреме, на „себе" и на „своите потреби". Ако сопственикот го заборави или направи некоја грешка - тоа „пиле" може да „ослабне" или дури и да „умре", т.е. играчката засекогаш да се расипе...
Оваа новина во разни облици веќе се појавува и кај нашите деца: (како што е таканаречениот „тамагучи" или „домашниот миленик"). Претходната генерација ќе го замени сопатникот-забавувач, како што беше „Рубиковата коцка" или џепните електронски игри („тетрисите", „гејм - бојот", итн.).
Чудна е таа играчка. Би се рекло, простодушна ситница, предметче, приврзок, ама не е така, бидејќи таа „воспоставува" сложени односи на заемна зависност со детето, па дури и „љубов".
Мртвата електроника и механизмот, компјутерскиот чин, делото на човечките раце, постанува „самостоен партнер" на детето во играта, што ја заробува бесмртната човечка душа! Тоа е се најобична илузија, фантазија, ништо - но токму во тоа и е суштината на таквата „игра": дека она што е измислено и што го нема, ги заробува умот и човековата душа.
Што ги привлекува децата кон таквите „играчки"? Многумина тоа го објаснуваат со тоа што таквите „играчки" ги заменуваат кучето, мачката или птицата, што денес не е веќе обичај да се чуваат во нашите домови. Претставуваат ли таквите играчки извесен симбол на современо детство - отуѓеноста и осаменоста на градското дете, кое живее во бездушниот свет на машините и на компјутерите, и кое во тој и во таквиот свет бара утеха и пријател, па макар тој да биде и безживотен?

ДЕТСКИОТ СТРАВ ОД СВЕТОТ

Одделено од живата природа, современото градско дете живее во свет на машини и на компјутери, каде што соблазно светкаат и заслепуваат вештачки светилки, екрани и реклами; каде што со голем шум прелетуваат авиони и поминуваат автомобили, каде што завиваат сирени и пиштат локомитиви, брчат машини и багери; каде што се околу него зуи, пишти, бревта и татне; каде што радиото и телевизорот деноноќно работат, заглушувајќи го секој човечки разговор, „живеејќи" заедно со луѓето и вовлекувајќи ги во својот безбожен, вештачки живот.
Секако, детето, како што велат научниците, брзо се прилагодува на светот околу себе - впрочем што друго му преостанува? Тоа, и покрај се, сепак тоа го доживува непријателски, застрашувачки.
Психолозите, кои посебно се занимаваат со тој проблем, разработиле еден тест. На едно дете (ученик во основно училиште) му даваат црвен и црн фломастер и му предлагаат да обои три круга. Првиот круг ја означува „училницата" во училиштето, вториот - „училишниот двор", а трети¬от круг - „градот" (или „светот"). Црвената боја во доминација го означува доброто, а црната - злото. Само пред четири години на повеќе цртежи имало многу повеќе црвена боја. Притоа, дури и ако училницата била обоена со црна боја, т.е. била нешто што учениците не го сакаат, „големиот свет", сепак, изгледал како „добар", т.е. со доминација на црвената боја. А денес повеќе градски деца (осуммина од десет) го гледаат „градскиот свет" како црн, т.е. како лош што застрашува.
Лекарите токму на тој начин и ја објаснуваат зачестеноста на душевните пореметувања кај децата. Велат дека се појавиле многу невротични деца, кои скоро со список се обземени со страв. Тоа го нарекуваат „опсесивен страв".
Па, добро, децата секогаш се плашеле, на пример, од мрак: можеби во нас постои првобитно потсвесно знаење дека мракот е - област на злото, на пеколот, на демонските сили, како што е светлината - област на доброто, на вистината и на убавината, на Бога. Децата, исто така, се плашат од смртта - како од страшна непозната тајна.
Психолозите говорат за пасивен и опсесивен страв кај децата во светот што ги опкружува. Неговите последици и медицински симптоми се: нервозното однесување, пелтечење, нервозни движења и слично. Покрај тоа, тие забележале дека на таква нервоза се подложни скоро сите деца, а не само децата од „неситуирани" и неста¬билни семејства. Социолозите сметаат дека тоа е поврзано со криминализација на современиот општествен живот: детето во современо семејство често слуша разговори за убиства, за мачења, за крадење на деца и слично. Така е посебно со децата во семејствата „на новите бизнисмени", ама ниту нивните врсници од обичните семејства не се поштедени од тие страотни информации.
Таквиот страв, развивавјќи се и станувајќи постојан, го прави детето пасивно, депримирано, неодлучно и несигурно. Или обратно - агресивно, лукаво и злонамерно. Понекогаш едното и другото се комбинираат, оставајќи трага на веќе создадената детска слика на светот. Така, едно шестгодишно, постојано преплашено дете си имало омилена игра: по цел ден, изигрувајќи полицаец, тој го мачел Мики-Маус направен од платно, на електрична столица. Зошто? Ако сакате да го победите стравот, како ќе го направите тоа? Многу едноставно - самите ќе постанете страшни за другиот.

(Продолжува)

Прот. Александар Дубњин -ДЕТЕТО ВО СВЕТОТО НА ТЕЛЕВИЗИЈАТА И НА КОМПЈУТЕРИТЕ

Со благослов на Неговото Високопреосвештенство
Господин Тимотеј
Православен Митрополит Дебарско - Кичевски и Плаошко – Струшки

Издавач: Издавачка установа „Канео“- Охрид, 2004

Друго:

 Прот. А. Дубњин - „ЗОШТО СВЕТОТ ОКОЛУ МЕНЕ Е ТОЛКУ СУРОВ?"