Ќе започнеме со општо познатите вистини. Кога билката не ја полеваме, таа венее и се суши. Кога обилно ја налеваме, така што нејзиниот корен цело време е потопен во вода, таа скапува и исто така пропаѓа. За жал, некои родители забораваат дека детските души имаат потреба за разумна строгост и разумна нежност. Недостатокот или вишокот на едното или другото, подеднакво ги расипува нивните души.
Првата грешка е како кога несмасниот градинар ги потонува младите фиданки во водата – тоа е култот кон детето.
Тоа станува некрунисан цар во семејството, неговите желби без приговор се исполнуваат, а родителите казнувањето или скратувањето на што било на детето го сметаат за најтежок престап. Детето добива впечаток дека неговите родители се создадени само за да му служат. Подоцна тоа од нив ќе побара таков однос кон себе, однос што се граничи со паганско идолопоклонство.
Разгаленото дете со нежност и внимание кога ќе се судри со животните тешкотии, ќе биде неспособно самото себе да се процени, ќе му се чини дека сиот свет е неправеден кон него, дека неговите замислени таленти смислено се игнорираат и дека над него се поставени луѓе кои се ништожни достојни за презир.
Животот на таквото дете најчесто е во непрекинат конфликт со средината која го опкружува и во некаква скриена перманентна војна со своите содружници, па дури и со сопственото семејство. Во детството, родителите ненамерно му ја всадиле во главата мислата дека треба да биде центар на внимание и грижи, но животот непријатно го изненадува со своите лекции и постојано го исфрлува на периферија, а всушност го става на своето место – и тој човек собира во себе навреда и болка. Детето кое се научило само да зема, а да не дава ништо во замена, кое научило само да ја впива туѓата топлина, најчесто станува егоист, а неговите родители стануваат првите жртви на неговата бездушност. Тие самите ја избришале својата личност пред детето и научиле да гледаат на себе само како инструмент на неговата волја и желба.
Источните народи имаат мошне жална поговорка: „таткото и мајката до крајот ќе го гледаат немилиот син“. Ако родителите се богати, „обожуваното“, едноставно речено со претерано внимание разгаленото дете, ќе настојува да ја претвори во злато дури и нивната крв, а доколку се сиромашни ќе заборави дека тие постојат и ќе ги погребе во своите сеќавања, пред нивните коски да бидат спуштени во гроб. Полнотата и среќата во животот ја дава љубовта.
Дете
Дете држи Крст во раката.
Подигнувајќи го своето дете како егоист, родителите со самото тоа го украле и лишиле најважното – умешноста да љуби и го направиле неговиот живот банален, празен и длабоко несреќен. Тие мислејќи дека направиле за своето дете сè што е можно, а всушност постапиле како да му се најголеми непријатели. А колку ли често разгалената, самоволна и страсна душа станува паразит за своите ближни и бара нови уживања во пороците.
Втора грешка. Родителите ги лишуваат своите деца од љубовта и нежноста. Тие настапуваат како строги контролори на нивниот целокупен живот. Нивните правила се – да се забрани и да не се допушти. Секоја самостојност на детето, тие ја сфаќаат како потенцијална опасност и сметаат дека се должни да ги раководат сите постапки, во сè да се вмешуваат и за сè да даваат своја оценка. Детето се чувствува како во полициска станица, каде не смее ниту да се помрдне во спротивно би добило остра опомена, како со удар од стап. Родителите со него разговараат со тон на безгрешен пророк и го убедуваат дека, тоа постојано психичко насилство е најголемо добро за детето, за кое тоа ќе им благодари цел живот.
Таквото воспитување може да создаде два типа луѓе. Во првиот случај тоа е човек со притаена иницијатива. Нему му е тешко да донесе каква било одлука, очекува да му заповедаат, во него постои вечен страв од навреда, подвикнување и од тоа дека грубоста ќе продре во неговата душа.
Овој човек лесно се потчинува на другите, оние кои имаат појака волја, дури и повеќе: тој тежнее кон оние кои наместо него би носеле одлуки. Човек кој многу години поминал во затвор, потоа може да почувствува страв од слободата. Него го плаши просторот зад затворската капија, на кој заборавил, бивајќи притеснет во затворската ќелија. Имало случаи кога таквите затвореници не можеле да живеат во светот и настојувале на секој начин повторно да се вратат во затвор.
Родителите со наметнато мислење за себе, претежно постанувале „полицајци“ кон своето дете, загушувајќи го и кршејќи ја неговата нејака волја го направиле суштество без волја за живот, кое постојано се двоуми.
Додека во првиот случај родителите кои ги потиснуваат своите деца во претерана нежност и внимание, ја задоволуваат страста на душевното сластољубие, во вториот случај родителите – насилници, ја задоволуваат страста на своето властољубие на штета на детето. Освен безволните луѓе од таквото воспитување можат да израснат и такви тирани, кои би го надоместиле ропството на своето детство, со иста таква психичка тиранија над останатите и кои поради претрпените навреди од своите родители, натрупани во потсвеста, ќе се осветат на своето семејство или потчинетите во својата служба.
Умешноста за воспитувањето на детето е една од највисоките уметности, за која родителите пред сè треба да се воспитаат себе си и да ги научат децата преку лични примери. Но ова умеење многумина од нив го претвориле во некаква љубезна игра или пак во непрекината војна со своите деца, како со непријатели.
Јапонците имаат една поговорка: „Подеднакво сурово е да се разгали детето или да се истера од домот“. И во едниот и во другиот случај детето ќе се почувствува отфрлено и запоставено во овој свет. Има родители кои без прекин на своите деца им говорат: „Сиот свој живот тебе ти го посветив, го жртвував за тебе и твојата среќа“, како да сакаат детето да го направат вечен должник, со долг кој никогаш не може да го отплати.
Детето може оправдано да праша: „А кој барал од вас поради мене да ја жртвувате својата среќа? Јас воопшто не сакам да бидам во улога на престапник, кој ја одзел среќата на своите родители“.
Оној кој сака, со радост дарува на другиот.
Кога родителите го прекоруваат своето дете поради мајчиното млеко кое го цицало, поради пелените кои ги потрошило, тогаш тоа ќе посака да собере сè што добило за да им врати на родителите и да им каже: „Земете си го своето и дадете ми само едно – слобода од вечното робување на вашата грижливост и добродетелство“. Подигнувајќи го своето дете како егоист, родителите со самото тоа го украле и лишиле најважното – умешноста да љуби и го направиле неговиот живот банален, празен и длабоко несреќен.
Сега ќе го разгледаме духовниот аспект на овој проблем. Свети Григориј Богослов рекол: „Телото е до родителите, а душата од Бога“, затоа родителите своето и си го сакаат. А душата на детето, неговото срце, неговиот морал се потиснати, маргинализирани прашања. Овие родители му купуваат на детето „место“ во животот, но она што лесно се здобива, малку се цени и лесно се губи. Моралот на таквите луѓе претежно се сведува на тоа дека сè може да се купи, а ако постои пеколот, тогаш веројатно и таму се продава вода. Родителите кои ги задоволуваат каприците на своите деца, во суштина се трудат да ја купат нивната љубов.
Во детето се развива одредена насоченост: со љубовта може да се тргува. Кога родителите што било ќе му скратат, тоа почнува да им докажува дека љубовта „поминала“ или почнува да плаче или одбива да јаде. На тој начин, поткупувајќи го, детето го учат на улични методи. Претежно пружениот отпор родителите брзо го совладуваат, поткупувајќи ја љубовта на детето со слатки и играчки.
Таквите деца стануваат лицемери и измамници и одглумуваат цела низа чувства, за да предизвикаат ефект и да ја постигнат својата цел. Грешките во воспитувањето скапо ги чинат родителите.
Затоа тие треба да запамтат неколку златни правила: треба да развијат иницијатива во детето, да не го казнуваат за случајните грешки, но само за свесно направеното зло. Во сите случаи треба да се почитува детето како човечка личност, не правејќи од него ниту идол, ниту роб. Детето ќе им биде благодарно на родителите доколку го научат на моралност, пред сè преку свој пример, отколку ако му „купуваат“ место во животот кое не му припаѓа. Бидете само онакви, какви би сакале да ги видите вашите деца.
Архимандрит Рафаил Карелин
Превод: Илија Орачки
Извор: Православен пат бр. 28, СПЕ
Друго:
https://www.google.com/search?q=%D0%97%D0%B0+%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5%D1%82%D0%BE+%D0%BD%D0%B0+%D0%B4%D0%B5%D1%86%D0%B0%D1%82%D0%B0&sitesearch=preminportal.com.mk
01.10.2013
