Епископ Велички Методиј

(денес Митрополит Американско- канадски )

И покрај фактот дека носиме иста човечка природа и дека дури и најфантазмагоричните еволуционистички теории не можат да ја поколебаат кохеренцијата на нашата човештина, сепак секоја историска епоха, секоја генерација, по нешто е особена и има свои болести, свои фаустовски компромиси, конечно, свои фобии. Она што денес сериозно и не без основа му ја тресе душичката на современиот човек е тероризмот. Тој е истовремено показател за моралниот амбис кој зјае меѓу она што сме и она за што сме создадени, без разлика на која страна од линијата на тероризмот всушност припаѓаме. Секоја анти-изам може да биде дури и поголема демагогија од изворниот -изам. Тука, се разбира, не мислам само на оној политичкиот, односно идеолошкиот тероризам, тероризмот (што се гледа) на Си-Ен-Ен, туку и на емотивниот, семејниот, сексуалниот, естетскиот, трговскиот и т.н. Токму затоа најзлогласната и најпежоративната налепница која денес е во употреба со цел да се дисквалификува лојалната (или нелојалната) конкуренција во секој домен на нашето цивилизирано живеење е на некој начин врзана (каузално) за тероризмот.

Во рамките на религиозното искуство, тероризмот, во колоквијалниот дискурс, главно се врзува за два мошне често експлоатирани поима: фундаментализам и фанатизам. И едниот и другиот имаат конфесионална провиниенција, јасно дефинирано становиште и, секако, обата имплицираат извесен антагонизам. Но оваа констатација ни од далеку не значи дека точно знаеме што тие подразбираат, а што е уште поважно, за каков методолошки концепт во рамките на едно религиозно учење се врзуваат и во каква релација се со тероризмот имено.

Прво, ако појдеме од она што го имплицира етимиологијата, тие се противречни уште на ниво на елементарната религиска онтологија. Фундаментализмот подразбира внатрешно-доктринарна иницијатива за постојано враќање кон фундаментот, кон темелот, на основните начела или премиси на определено религиозно учење, па и на одредена идеолошка предлошка генерално. Во таа смисла фундаментализмот значи реафирмирање на древните, архетипските вредности, што на извесен начин е чекорење на назад. Така фундаментализмот, христијанскиот, исламскиот, јудеистичкиот или од било кој друг происход се врзува за конзервативизмот и тадиционалистичките струи или крила во определена верска заедница или конфесија. Фанатизмот, од друга страна, како симптоматично патолошка појава, заговара афирмирање на определена индивидуализирана диопртија на религиозниот систем и тој се пројавува најчесто како коректив или презерватив од аспект на определена историска фаза во развојот на едено религиозно учење или идеологија. Ваквата апсолутизација на една вештачки замрзната фаза во еволуцијата на религиозното учење не само што се претвара во антитеза на изворното учење, туку таа како по правило престанува да функционира како религиозно учење и се претвора во идеолошка матрица без предзнак, подготвена да биде изманипулирана и злоупотребена дури и со најплитки политички или политикантски концепти. Тогаш таа како новокомпонирана конфесија (како псевдо-догма) го изведува својот флеш-бек кон базата, т.е. кон конзументите за вешто испопулизираната анти-религија. Таргет група се токму оние кои и не можат да ја направат разликата помеѓу изворното учење и неговата антитеза. Затоа фанатизмот како религиозна травестија во контекст на христијанската етика, на пример, се дефинира како грев против љубовта кон Бога. Примарно пресуден е контекстот на волјата. Секое религиозно учење почива на авторитетот на божествената волја која е причина и архî на битието, светот, животот, човекот и т.н. Религиозниот или идеолошкиот фанатизам се воспоставува себе си како негација на божествената волја, или преку поистоветување на својата волја со божествената (субституција), или со релативизирање (негирање) на метафизичката волја преку воспоставување на диктатот на некоја идеолошки попревасходна, пооправдана во дадените историски услови, односно поцелисходна волја (дисквалификација). Со други зборови, религиозните вистини задобиваат идолопоклонички, или поточно идеопоклонички димензии.

Но, да се вратиме на феноменот на тероризмот како верување, како конфесија. Оваа многуобразна појава, како акреп од некоја пестротна митологија, го обележува нашето историско битисување особено со два мошне актуелни вида. Патолошките појави никогаш не се еднострани (едноглави). Со сета свест дека сепак немаме доволно добра позиција во смисла на историска дистанца на пример, пред очите ни се диференцираат од една страна фанатизмот на религиозната травестија на определените револуционерни групи, секти, ордени, ложи и редови, а од друга страна фанатизмот на диктатурата на либерализмот, анти-религиозниот анархизам кој на кумирот на човековите права и слободи ги жртвува сите вредносни критериуми и конвенции за кои знае опитот на човековите култури. И едната и другата форма на фанатизам се движечка сила на актуелниот тероризам. Навидум спротивставени тие синергиски го уништуваат секој здрав и продуктивен поредок во светот.

Едната форма се обидува да го ослободи светот по секоја цена, без јасен критериум, всушност плашејќи се од било каков критериум и, што е најстрашно, слепо робувајќи на сопствената непогрешливост и просветеност. Точно е тоа, сî ни е дозволено, но, како што вели светиот апостол Павле, не ни е сî полезно. По приницопт на слепец што води слепи, слободопоклонството постојано ја пречекорува границата на елементарната човечка култура каде личниот либерален став малициозно мора да има форма на бласфемија, карикатурата и пародијата стануваат директна и задолжителна навреда на верувањето и религиозноста на другиот, а јаловата бесловерсност и конформизмот се поттик личното сеирџиство да се проецира во божественото битие.

Другата форма се обидува да го напика светот во калапот на својата искривоколчена верзија на догматизаторска квазирелигија која по правило грубо ја пречекорува линијата на слободата на верувањето и изразувањето на религиозните чувства. Повторно слепци што водат слепи. Слепилото на религиозниот, односно идеолошкиот фанатизам продуцира постојана колизија која за свое единствено чедо го има тероризмот. Тероризмот кој е судир на два типа карикатури од верувања. Тероризмот кој човекот-бомба, автомобилот-бомба, авионот-бомба, народот-бомба, суеверието-бомба ги има за свое сретство, за свој контрааргумент, или за параван зад кој ќе се крие гадоста на еден само поинаков тероризам. Демонското семе на фанатизмот, и оној на слободоумните и оној на квази-религиозните ја осквернуваат светињата на човековата слобода да верува, да се надева и, пред сî, да љуби. Да го љуби ближниот токму заради неговата поинаквост. Затоа што зборува поинаку, затоа што мисли поинаку, затоа што верува поинаку. Во таа љубов нема место за карикирање. Во таа љубов слободата на изразување не се остварува преку навреда на другиот, на ближниот, во што тој и да верува.

Посети: {moshits}