Интервју со м-р Даријан Сотировски, Директор на Комисијата за односи со верските заедници и религиозни групи
МПЦ-ОА е присутна во Македонија уште од самите зачетоци за државата. Впрочем, со удирањето на темелите на државата после Втората светска војна, започнува и возобновувањето на Охридската Архиепископија во лицето на МПЦ-ОА. Какви беа односите меѓу државата и Црквата на самите почетоци, и какви се денес?
Најпрво дозволете да упатам искрени желби за успех на Вашиот портал, но и да се заблагодарам за укажаната чест да го направиме ова кратко интервју на самиот почеток на Вашата работа. Потребно е развивање на медиумскиот простор кој ги третира верските прашања и се надевам дека во вистинско време започнувате нешто што ќе трае.
Сега да се вратам на првото прашање. Македонската држава и Македонската православна црква имаа и имаат заеднички именител, а тоа е македонскиот народ. Поради тоа, за да се долови вистинскиот однос помеѓу државата и Црквата најпрво треба да се разгледа односот на македонскиот народ кон нив. Тука доаѓаме лесно до заклучок дека со векови нашиот народ страдал од окупации, пропаганди, бил обесправен во секоја смисла и мечтаел и се борел за слобода која во најголема мера ја сфаќал политички како ослободување и создавање на своја независна држава, но и како духовна слобода, односно обновување на својата народна црковна катедра, Охридската архиепископија, како современа и автокефална Македонска православна црква. Токму поради тоа сметам дека во услови на рушевини од претходните системи, без сериозна едукација, без изградени институции, во тешка економска состојба, со сеуште врели оружја и присутно ехо од истрелите, македонскиот народ ги придвижувал паралелно сите процеси на издигнување на својата нација. Ги оценувам како блиски и партнерски односите помеѓу Црквата и државата на самите почетоци на асномска Македонија, а за тоа говорат и безбројни примери. Со изминувањето на времето и развојот на општествените и политичките прилики, овој однос бил многупати ставан на тест, загрозуван, но и искушуван однадвор и одвнатре. Но, како што започнав, колку и какви и да биле влијанијата сепак за народот и државата и црквата биле блиски, посакувани и свети. Кога сето ова ќе го ставиме во современ контекст сметам дека новото време ги има изменето генерално односите во многу пори на општественото живеење. Заслабнато е чувството на силна асномска определба за изградба и издигање, па разбудени се некои прагматично реалистични идеи за иднината, кои мислам го бојат во доминантна нијанса актуелниот момент. Односот на државата и Црквата е коректен, но ценам дека има можност да биде во одредена поголема мера и партнерски, имајќи во предвид дека се што е вистински полезно, полезно е за сите.
Вашата активност и на институцијата која ја раководите во минативе години е забележителна. Сите верски заедници имаат редовни контакти со вас, и јавно соопштуваат дека имаат добра соработка со КОВЗРГ. Но, од другата страна, се забележува дека политичарите кога допираат теми кои се верски чувствителни, воопшто не се координираат со КОВЗРГ. Сметате ли дека треба да се направи некоја реформа во општеството, каде КОВЗРГ ќе има поголема улога во креирање на државните политики и ставовите кон верските заедници?
Довербата која постои меѓу Комисијата и верските субјекти е добар пример дека секоја институција во својата сфера на делување може да изгради поволна состојба и да го оправда својот мандат. Комисијата е самостоен орган на државна управа и таа треба да си гради своја автентична линија на активност. Секоја институција кога допира сфера која не е во нејзината основна надлежност би било полезно, но и очекувано да соработува со институцијата која за таа сфера е надлежна. На тој начин се создава комплементарна, сеопфатна и долгорочна државна политика. Се согласувам дека потребно е зреење на институционалниот систем во оваа насока. Изминатиов период за повеќе прашања сме имале можност да укажуваме, насочуваме и предупредуваме, тогаш беше видливо дека тоа е повеќе од потребно.
Во контекст на претходното прашање, сметате ли дека во самата КОВЗРГ треба да има вработени лица кои ќе доаѓаат од редовите на самите верски заедници? Бидејќи самата КОВЗРГ е алката која ги поврзува верските заедници и секуларната држава, а таа врска тешко може да функционира кога во неа нема нема вклученост на лица од двете страни!
Не. Сметам дека како и во секоја друга институција верската, етничката или јазичната припадност не треба да бидат причина за отпочнување на работен однос, туку квалитетите и квалификациите на личноста. Комисијата е неутралната точка на врзување помеѓу државата и верските субјекти, па како таква не треба воопшто да навлегува во градење на субјективни алки, туку исклучиво да одржува професионална и што е можно по стручна соработка во взаемна почит и со објективни начела.
На Балканот во изминативе децении бевме сведоци на многу конфликти, од тоа не бевме поштедени и ние во Македонија. И покрај многуте обиди да се предизвика некаков верски конфликт, тоа не се случи кај нас. Постоеја многу инциденти, но тие не наидоа на поддршка кај верниците. Свеста на народот е на многу високо ниво, но никогаш не треба да се чувствуваме комотни кога станува збор за верските конфликти! Треба ли да се работи на тоа поле и во иднина, и дали на нашево општество му недостига веронаука во редовниот образовен систем, која сите знаеме дека ќе има голем придонес во верската толеранција и соживот?
Ова е прашање кое е актуелно и на меѓународно ниво. Има голем број на европски држави кои имаат веронаука, а повторно се сведоци на општествена сегрегација, зголемена конфликтност и намалено ниво на присутност на вредности во животот особено на помладата генерација. Во македонски контекст сметам дека традиционално добрите меѓуверски вредности кои се доказ за зрелоста на нацијата се сериозен капитал кој треба да го негуваме. За жал етничката бариера сеуште постои во нашето општество, па кога ќе се зачини со секојдневна партиска политика и реторика станува честопати и точка на продуцирање на подлабока општествена сегрегација. Оттаму, моделите на меѓусебно запознавање, кои природно се развиваат меѓу граѓаните се поволни и корисни, но мора да прифатиме дека иако времето и промената на генерации буди надеж, не смее да ни биде единствен извор на надеж и тие процеси треба да се поттикнуваат. Во однос на веронауката, истата како наставен предмет своевремено беше укината од Уставниот суд, но подоцна е воспоставен моделот на изучување на предмет Етика во религиите како изборен предмет во основното образование, за кој сметам дека е повеќе од корисен и треба да се унапреди неговиот статус во задолжителен предмет.
Во перспектива, како ги гледате меѓусебните односи на верските заедници и како треба да се движат односите меѓу државата и верските заедници?
Во овој дел направен е сериозен исчекор. Надминати се многу јазови и воспоставени се практики за редовно комуницирање, за водење на дијалог и негување на нормални и квалитетни односи помеѓу верските субјекти. Тука состојбата е поволна, но сега пак се отвара и поширока перспектива за натамошно продлабочување на соработката по различни прашања. Односите со државата на верските субјекти пак веќе ги оценив како коректни, но потребно е многу поголемо залагање за решавање на проблемите и прашањата од различни институции, за да се оправда сервисната определба која треба да ја имаат сите институции. Од друга страна современите предизвици за човештвото ќе наметнуваат и нов корпус на прашања каде ќе биде од голема полза да биде слушнат и гласот на верските субјекти кои чуваат во своето предание многувековна мудрост.
Извор:
Март 2024 лето Господово
