Две години секојдневно, по моите послушанија, јас го читав Недремливиот (непрестајниот) Псалтир. Тоа е посебна традиција, кога во манастирот не ги прекратуваат молитвите ни дење ни ноќе, наизмечнично читајќи го псалтирот, а потоа, по посебни помјаници, се спомнуваат многу луше за здравје и упокоение.

Мојот ред доаѓаше доцна навечер, во единасет часот пред полноќ. На мојата смена доаѓаше схиигуменот Мелхиседек. Тој продолжуваше со читање на Псалтирот со два часот по полноќ.

Отец Мелхиседек беше чудесен и таинствен подвижник. Освен на богослужбите, него не можеш да го видиш во манастирот. На братската трпеза тој доаѓаше само на празници. Но и на масата седеше, наведнувајќи ја главата под великосхимничката капа, и до ништо не се допираше.

Но сепак еднаш собрав храброст и се осмелив да го нарушам вообичаениот ритуал. Кога отец Мелхиседек, како и обично, ме благослови кај царските двери, јас му поставив прашање, со кое многумина сакаа, но не се одлучуваат да му се обратат, веројатно сите послушници и млади монаси во манастирот.

Историјата се состои во следново: Отец Мелхиседек до примањето на великата схима служел во манастирот, како и сите свештеници, и го викале игумен Михаил. Тој бил искусен и трудољубив столар. Во храмовите и во ќелиите кај браќата до ден денес се чуваат кивоти, аналои, резбани рамки за икони, столови, шкафови и друг мебел, направен од негови раце. Се трудеше, на радост на манастирските власти, од рано утро до ноќта.

Еднаш му благословиле да изврши за обителта голема столарска работа. Неколку месеци се трудел, речиси неизлегувајќи од работилницата. Акога завршил, се почувствувал многу лошо, така што, како што раскажуваат очевидците, таму паднал и умрел. Не тревожните крици од сведоците на оваа несреќа притрчале неколку монаси, помеѓу кои бил и отец Јован (Крестјакин). Отец Михаил не давал никакви знаци на живот. Сите натажени се насобрале околу него. И одеднаш отец Јован рекол: „Не, тоа не е покојник. Тој уште ќе поживее!“

Отецот намесник му дал на схимникот многу ретко име во чест на древниот и најтаинствен библиски пророк. Поради која причина намесникот го нарекол со такво име, останува исто така голема загатка. Иако понатаму, самиот отец Гавриил ни на потстригот, ни во сите останати години ниту еднаш не успеа правилно да го изговори тоа старозаветно име. Колку и да се трудеше, но секогаш ужасно го грешеше. Притоа, затоа што грешеше, од тоа секогаш му се расипуваше расположението, и ние се плашевме да не паднеме под неговата жешка рака.

Во манастирот знаеја, дека во тие минути, кога отец Мелхиседек бил мртов, нему му се открило нешто, по што тој повторно воскреснал во живот како потполно изменет човек. На неколку свои блиски соподвижници и духовни чеда отец Мелхиседек им раскажувал, што тој преживеал тогаш. Но дури и реакциите на тоа раскажување беа крајно необични. И јас, и сите мои другари, секако, сакавме да ја дознаеме тајната од самиот отец Мелхиседек.

И ете во таа ноќ, отец Мелхиседек долго стоеше молчејќи кај царските двери со наведната глава. А јас сè повеќе замирав од страв, справедливо сметајќи дека дрско си дозволив нешто потполно недозволливо. Но на крајот схимникот со слаб од ретка употреба глас почна да зборува.

Тој ми раскажа, дека одеднаш се видел среде огромно зелено поле. Тој тргнал по тоа поле, но знаејќи каде, сè додека патот не му го препречил еден огромен ров. Таму, среде грутките и парчињата земја, тој видел многу црковни кивоти, аналои, украси за икони. Овде имало искршени маси, искршени столови, некакви шкафови. Загледувајќи се, монахот со ужас ги препознал предметите, направени од неговите раце. Треперејќи стоел над тие плодови од својот манастирски живот. И одеднаш почувствувал, дека покрај него има некој. Ги кренал очите и ја видел Мајката Божја. Таа исто со тага гледала на тие многугодишни трудови на монахот.

Потоа Таа проговорила:

„Ти си монах, ние го чекавме од тебе главното – покајание и молитва. А ти го принесе само ова…“

Видението исчезнало. Умрениот се нашол повторно во манастирот.

По сè што се случило отец Мелхиседек потполно се изменил. Главно дело во неговиот живот станало она, за што му зборувала Пресвета Богородица – покајанието и молитвата. Плодовите на сега веќе духовните негови трудови не задоцнија да се покажат во неговото најдлабоко смирение, плачот за своите гревови, искрена љубов кон сите, во потполно себеотфрлање и аскетски подвизи кои ги надминуваат сите човечки сили. А потоа и во забележаната од многумина прозорливост и дејствителна помош на луѓето.

Како одговор на тропањето на вратата и кажаната молитва, на прагот од ќелијата излезе отец Мелхиседек. Тој беше во монашка мантија и епитрахил – јас го прекинав во извршувањето на схимничкото правило.

Јас му раскажав за своите неволји и неразрешливи проблеми. Отец Мелхиседек ислуша сè, неподвижно стоејќи пред мене, како и секогаш, наведнувајќи ја главата. А потоа ги крена очите кон мене и одеднаш горко заплака…

„Брате!“ – рече тој со неискажлива болка. „Зошто мене ме прашуваш? Јас и самиот загинувам!“

Старецот-схиигумен, тој велик, со свет живот подвижник и аскет, стоеше пред мене и плачеше од нелажна горчина, дека тој навистина е најлош и најгрешен човек на земјата! А јас со секој миг сè појасно и порадосно сфаќав, дека мноштвото мои проблеми, одеднаш се земени – не вредат веќе ништо. Уште повеќе што тие проблеми овде и потполно сетилно за мене неповратно излетуваа од душата. Немаше веќе потреба да се прашува било што или да се бара помош од старецот. Тоа направи за мене сè, што можеше. Јас со благодарност му се поклонив и заминав.

Сè на нашава земја е просто и сложено, малечките човечки проблеми и наоѓањето на великиот пат кон Бога, тајните на сегашниов и на идниот век – сè се разрешува само со загадочното, несфатливо прекрасно и моќно смирение. И дури и ако ние не ја сфаќаме неговата вистина и смисла, ако се покажуваме неспособни за тоа таинствено и сесилно смирение, тоа само смирени ни се приоткрива преку тие чудесни луѓе, кои можат да го сместат во себе.

Превод од руски јазик:

Свештеник Јани Мулев

Изворник:

Архимандрит Тихон (Шевкунов)