(Од архивата на Преминпортал)

ОТЕЦ АЛЕКСАНДАР МЕЊ

Во што е тајната на нештата поврзани со Христос? Зошто личноста на Исус Христос го привлекува човештвото како магнет, макар што Тој бил понижуван во светот, и во Него ги немало ниту таинството на индиските мудреци, ниту поетската егзотика на источната философија? 

Сè што Тој говорел било просто и јасно, па дури и примерите од Неговите параболи биле земени од секојдневниот живот. Тоа е тајна којашто Тој ни ја открива со кратки зборови што ги слушаме од Евангелијата. Така, Филип Го прашал Исуса: „Покажи ни Го Отецот“, а Исус му одговорил како што не би одговорил ниту еден философ на земјата: „Толку време сум со вас, и не си ли Ме познал, Филипе? Кој Ме видел Мене, Го видел Отецот.“ Тој многупати кажувал слични зборови, и многумина му свртувале грб и заминувале со негодување, зашто зборовите на Исус претставувале предизвик. Во нив требало да се разбере некоја особена тајна.

Христос никогаш директно не ја формулирал таа тајна, Тој само ги прашувал луѓето: „За кого Ме мислат? За пророк, за воскреснат Јован Крстител? А вие?“ „Ти си Христос, Цар, Месија, Син на Живиот Бог“. Тука искуството мора да се открие некако внатрешно, и Тој тоа го прашува и денес, и го прашува секого.

Исус Христос  тоа е човечки лик на Бесконечното, Непојмливото, Неопфатливото, Безименото. Да, Безимен и Недостижен. А тука, на Земјата, Тој станува Некој Кој не само што може да се именува, туку може да се именува со човечко име, да се нарекува Оној Кој со нас ги носи тежините на животот... Во тој центар е поставена оската на христијанството.

Постои ли Бог и што е тоа Бог?
Прашањето е просто и јасно.
Ја прашале мравката: Што е Млечен пат? Мравката долго размислувала и рекла: „Тоа е нешто многу големо“. Размислувајќи за Бога, човекот може да каже само дека Бог е основа на сè. Може ли човекот да ја појми таа бесконечна разумна основа, тој бесконечен разумен принцип? Зашто, разликата меѓу Космичкиот Разум и нашиот разум е неспоредливо поголема од разликата меѓу разумот на Њутн и на мајмун.

Тој е извор на живот, извор на морални заповеди, Тој на човекот му го дава пулсот на животот. Моралот не можете да го откриете во природата. Во организмот на лош човек се одвиваат истите хемиски процеси што се одвиваат и во организмот на добар човек. Бог ни се открива на поинаков начин. А ако не можеме да Го слушнеме, причината за тоа е само една: ние не сакаме да го слушнеме. Затоа што е слобода, Бог ништо не ни наметнува. Луѓето се тие што ги наметнуваат своите ставови. Кај Бога нема пропаганда, Тој само ни предлага животен пат  сето друго зависи од нас: зашто, ние сме создадени според Негов образ и подобие. И во нас постои творечки принцип, макар и малечок, но сепак постои. Во нас, исто така, постои и чувството на доброто и на злото. Во нас постои и љубов, постои разум, постои самосвест. Сосема доволно е што можеме да имаме каква-таква претстава за Бога. 

Како вие си го претставувате Бог Творецот?
Би можел да ви поставам слично прашање: а како си го замислувате просторот од илјада светлосни години? Тешко е да се замисли, а резултатот нема да биде ниту полош, ниту подобар од оној при замислувањето на Бога Твоерцот во вид на огнен јазик или гулаб, или во вид на некој друг символ. Символите се одраз на одредена реалност. Кога во учебник по физика или по хемија ќе сретнете формули, вие, всушност, се среќавате со символи. Без символи ние не би можеле да комуницираме.

Божественото го надминува нашиот разум. Оној бог којшто човекот би можел да го разбере до крај  не би бил бог, туку нешто што е еднакво на човек. Човекот може да разбере одделни елементи, одделни аспекти на божественото размислување, како и она што му е откриено  но не повеќе. Да се претендира на сеопфатно познание е  бесмислено, тоа, просто, е научно некоректно, затоа што дури ни природата не ни открила ни стоти дел од своите тајни. Како можеме да зборуваме за Оној, Кој стои зад таа природа?

Каква е врската меѓу Бог и Христос?
Да се обидеме да си ја претставиме бесконечноста на светот. Таа претстава не се вклопува во нашето размислување. Да погледнеме навечер во ѕвездите. Тоа што го гледаме е само милионити дел од ѕвездите што постојат. Огромни светови... Човекот се губи пред таквата големина. А токму такво нешто, безмерно, Божествено  за нас безимено  ни се открива Самото. Како е можно тоа? Ако Космосот сака да зборува со нас, Тој мора да најде човечки облик за Себе, да најде јазик и глас. Ако Вечноста сака да зборува со нас, тоа може да го направи преку човек. Тоа, всушност, е соединување. Тој е наш брат и  Откровение Божјо.

Што значат воплотувањето и вочовечувањето на Христос?
Големите луѓе се големи затоа што се издигаат над нашето обично ниво и се пренесуваат во некакви особени далечини на иднината, предвидувајќи ги идните откритија философски, светогледни. Постоеле големи луѓе во историјата на светот, коишто ни раскажувале за својот голем духовен и мистичен опит. Меѓу нив, најголемите се оснивачите на религиите  Мухамед, Буда, Заратустра итн.

Ние знаеме дека до ден-денес, по многу векови, духот и мислата на тие луѓе продолжуваат да управуваат со милиони други луѓе, продолжуваат да ја оплодуваат културата, да вдахновуваат цели народи. Ние имаме основа да веруваме на искуството на тие луѓе. 
И кога Буда, индискиот принц Гаутама, кажува дека се ослободил од минливото и се растворил во светлината или во безмолвието, во недостижноста на нирваната, ние имаме право и основа да му веруваме.

Кога големиот грчки философ Платон, по долгогодишното размислување, по животните перипетии и трагедии, по длабокото созерцување, ни говори за повисокото како за врвно богатство, ние исто така имаме право да му веруваме. Ние, исто така, им веруваме на неговите зборови кога вели „Тешко е да се достигне Отецот на сите нас“. Тоа се големи зборови.

Кога Мухамед говори за тоа дека му се открил Единиот Бог, Творецот на Вселената, Оној Бог Кој му говорел на Авраам, ние му веруваме. Јас му верувам како што му веруваат милиони, стотици милиони муслимани.

Кога пророкот Исаија говори за Бог Кој му се јавил и го испратил во светот да го проповеда Неговото слово, ние исто така му веруваме.
Тоа се потресни сведоштва, тоа се грандиозни сведоштва коишто внесуваат пресврт во светот. Тоа е семе коешто е посеано во земјата, за во иднина да израснат нови посеви. А никулците никнувале уште додека се сеело.

И ете, доаѓа Исус од Назарет, Кој исто така проповеда нешто. Но, Тој не кажува, како Буда, дека достигнал некаква состојба како резулат на вежбање и со Свои сопствени сили. И не кажува, како Мухамед, дека Себеси се смета ништожен пред лицето на Севишниот Алах. И не кажува, како Платон, дека е тешко да се достигне Отецот на сите луѓе. Тој не говори како пророк кој се чувствува само како човек, како грешен човек, исполнувач на Божјата волја. Тој говори за Себе онака како што може да говори за Себе само Господарот на светот и на судбините. Тој ги изнесува пред луѓето стиховите од Светото Писмо и вели: „Кажано ви е... а Јас ви велам вака!“ Односно, Тој своите зборови ги става паралелно со зборовите од Светото Писмо.

Тој не вели: „Јас ви го давам учењето“. Тој не вели: „Тоа вака е кажано во Библијата...“, туку вели: „Дојдете при мене сите изморени и обременети и Јас ќе ве успокојам“. При Мене...!

Неговата личност е единствена и уникална, Личност во Која заемно се проникнуваат божествениот и човечкиот принцип. 
Ние во Исус Христос не наоѓаме ниту внатрешна борба, ниту спознавање на гревовноста, толку карактеристично за сите светии и мистици од сите времиња. Ние во Него не среќаваме егзалтираност, не наоѓаме во Него она што е присутно кај сите оснивачи на религии. Тој е јасен и едноставен: „Кој Ме видел Мене, Го видел Отецот“.

Христос бил човек во полна смисла на зборот. Догмата на Црквата учи дека Христос е вистински човек. Вистинско пројавување на Бог на Земјата. Но, Тој истовремено е и вистински човек. Тој не само што ни ја открива Божествената љубов, туку исто така ни го открива и величието на човекот. Не величие според човечка природа, туку величие на суштество коешто ја одразува Вечноста. Тоа е основа на христијанскиот хуманизам.
Христијанскиот хуманизам може да се искаже со следниве зборови: човекот е светиња, зашто е одблесок на вечната, духовна светиња. И затоа појавувањето на Христос е вочеловечување на Бога, Негово влегување во нашиот обичен живот.

Христос водел најобичен земен живот. Тој не бил отшелник којшто живее некаде во планина, или, пак, јаде еднаш неделно и сл. Не, Тој бил сосема обичен човек, но истовремено и Божествен човек. Божествен човек  тоа е човечкиот Бог. Тоа е човечки лик на Духовниот Космос, на Божествениот разум, недостижен за нас, апсолутно безграничен. За да може да зборува со нас, Тој го облекува Својот лик во лицето на Исус од Назарет, Кој оди по патиштата на светот, се движи по полињата, по ридовите, по брегот на езеро, Кој страда заедно со светот, умира на крстот, и Кој ја објавува победата на Духот преку Своето Воскресение и преку Своето невидливо пребивање во овој свет.

Ете што значи вочовечување на Христос и Негово воплотување
Знаел ли Исус дека е Син Божји, пред Светиот Дух да слезе на Него при Крштевањето?
Прочитајте го местото во Евангелиет од Лука каде што се опишува како момчето Исус останало во Храмот, а кога Неговите родители го пронашле, Тој им рекол: „Јас треба да бидам во она, коешто е на Мојот Отец“. Тогаш имал дванаесет години. Значи, во тоа време тоа сознание во Него веќе постоело.

Постојат ли некакви сведоштва за тоа со што се занимавал Исус Христос, освен со дрводелие, до Неговата триесетта година?
Треба да се каже дека евангелистите ништо не измислувале. Тоа што не го знаеле, тие не го опишувале. И ние треба така да постапуваме.
Да, Исус живеел обичен живот. А еве ви доказ: кога почнал да проповеда и да исцелува, Неговите сограѓани биле запрепастени: тие не очекувале такво нешто од Него! Доколку во Неговиот дотогашен живот постоело нешто необично, тие не би биле толку зачудени. А нивната вчудовиденост во сите четири Евангелија е нагласена со необична сила! Значи, Тој не бил познат додека не дошло Неговото време. Тоа бил таен, но истовремено и обичен живот, и во тоа е неговата особена привлечност: значи, може да се биде христијанин и во обичен, незабележлив живот. Да, Тој извршувал тешки работи, работејќи како ѕидар и дрводелец, и со самото тоа Тој го осветил обичниот, секојдневниот труд, обичното, незабележливо постоење, издигајќи го до невообичаена височина. 

  
Кажете нешто за животот на Христос од Неговата дваесетта до триесетта година.
Тоа бил сосема обичен живот  во тоа е работата. Сосема обичен! Кога излегол да проповеда, соседите се зачудиле и заклучиле дека се споулавел. Во Него сè било тајна. А зошто било така? Тој се трудел со Свои раце за да ни покаже дека обичниот, тривијален, прост живот може да биде свештен. И од тогаш, кога Тој поживеал триесет години во Назарет заедно со Дева Марија, којашто, исто така, носела вода, готвела и чистела, од тоа време сите наши домашни работи се осветени. Ако тоа го правел Христос, тоа можеме да го правиме и ние. И тоа не е просто, нечисто, ниско... Тоа било осветување на секојдневниот живот. 

Сепак, ќе се дрзнете ли да дадете сопствени претпоставки во врска со детството и младоста на Христос?
Ајде да размислиме за тајната на творештвото. Колку беспомошно изгледаат обидите на писателите да проникнат во авторската лабораторија, во творечката лабораторија на големите писатели, уметници! Се сеќавам на еден роман за Андреј Рубљов. Убеден сум дека авторот имал најдобри намери, но дека сето тоа што го напишал во тој роман  за доживувањата на Рубљов, за неговата врска со некоја селска девојка  е толку под „морското ниво“ што никако не може да се прифати. Генијалниот човек секогаш е  чудо. И тајната на душата, тајната на творечката лабораторија е нешто кон што мора да приоѓаме со крајна внимателност. И нема да ме зачуди ако засекогаш остане непојмливо како творел Пушкин, како творел Данте. Дури и да се најдат множество сведоци, документи, писма, забелешки  сепак тоа ќе остане тајна. И животот на обичен човек е тајна. Тогаш, со кое право инсистираме да проникнеме во тајната на Богочовекот?

Забележете дека секој романописец, опишувајќи го својот јунак, задолжително опишува каков е тој одвнатре. Се труди да ги пренесе неговите мисли, неговите чувства: ... помислил, ... се исплашил, ... се зачудил итн. Евангелистите го прикажуваат Христос само надворешно, онака како што тие Го гледаат. Тие никогаш не се загледуваат во Неговата душа. За апостолите пиштуваат: се исплашија, се замислија, се радуваа... За Христос се дадени само надворешните чувства. Тоа е особен литературен пристап, но тој не е употребен вештачки. Дистанцата била толку голема, што евангелистите знаеле: тука нема да загледуваш. И тоа е сè што би можел да кажам за обидите да се реконструира младоста на Богочовекот. И ако се обидеме да го направиме тоа, ние нема да постигнеме ништо подобро од она што е дадено во апокрифните дела.  

По што се разликува современото восприемање на Христос во споредба со восприемањето од првите векови на христијанството?
Мислам дека не се разликува по ништо: тоа е вечно, тоа е засекогаш исто. Ако апостол Павле во I век ја доживеал блискоста со Него како да пострадал, умрел и воскреснал заедно со Него  тогаш тоа му е достапно и на секој современ човек.

Зошто Христос, Кој правел чуда на воскреснување и на исцелување, се покажал бессилен на Својот крст?
Тој максимално се приближил до нашата состојба, кога веќе не функционираат никакви заштитни механизми, и затоа Тој не умрел како философ, кој рамнодушно оди во смрт, туку како обично човечко битие, коешто страда со целиот свет  до полнотата на страдањето и до полнотата на агонијата.  
Ако Исус Христос знаел дека по три дена ќе воскресне, во што е големината на Неговата смрт?

Мошне сериозно прашање. Ние не можеме да најдеме одговор на него. Се работи за тоа дека страдањата на Христос не се само во смртта како таква, и не се само во физичките измачувања, туку во тоа што Тој станал соучесник во бесконечниот свет на злото во кој е потонато човештвото. И Тој сиот тој свет го зел врз Себе! 

Познато ли е нешто за други Спасители, освен Исус Христос?
Кога денес меѓу нас би бил присутен големиот пророк Мухамед, тој не би рекол дека е Спасител. Тој би рекол: Бог е  наш спасител, а јас сум Неговиот пророк. Ако денес меѓу нас би бил присутен оснивачот на будизмот Гватама Буда, тој би рекол дека е обичен човек кој, со помош на одредена практика, достигнал состојба на блажена нирвана. Тој би рекол дека поучува за тоа, но не и дека е Спасител. И кого и да го споменеме од големите мудреци на светот, никој не би се осмелил да каже дека е Спасител. Но, очекувањето да се појави Спасител постоело. Во времето кога се родил Христос, Персијците го очекувале раѓањето на Избавителот, Индусите го очекувале новото воплотување на богот Вишна, будистите го очекувале новото воплотување на Буда, Јудејците го очекувале Месија... Голем број народи во тој миг претчувствувале дека ќе се роди вистинскиот Спасител. И во тие легенди, митови, раскази постоело претчувство на онаа вселенска Вистина, којашто штотуку започнала.

Подготви: д-р Драган Михајловиќ

Друго:

Митрополит Антониј Блум - ЗАКЛУЧОЦИ ОД ЖИВОТОТ

„ПАСТИР“

 Кој е Исус Христос